Pochwała herbaty

Pochwała herbaty

Poniższy tekst pochodzi z artykułu lek. med. Katarzyny Świątkowskiej opublikowanego w marcu 2018 na Facebooku.
Pozwoliłem sobie na własny tytuł, parę uzupełnień, linków i komentarzy w nawiasach [ ] oraz wprowadziłem formatowanie z wyróżnieniem wybranych fraz.

O tym, co i ile pić pisaliśmy wielokrotnie, zatem wspominam o tych artykułach w tekście - odpowiednio do kontekstu
Patrz też na hasło herbata starsze tutejsze artykuły (zatem czasem ze starszymi danymi i poglądami), np.: Herbaty i herbatki (rozszerzenie tematyki).

Czy żeby być zdrowym i „fit” należy koniecznie pić 2 litry wody każdego dnia?

Jeśli już, to jakiej?
[tyle, ile organizm potrzebuje, co potrafi zasygnalizować..., a w odniesieniu do herbaty patrz https://www.facebook.com/Zdrowie.i.Fitness/posts/1710005289069907 ]

Kranówka w Polsce jest taka wspaniała jak ciągle słyszymy, czy lepiej z plastikowej butelki jak mówią reklamy?

A co z herbatą? Dobra dla nas, czy niekoniecznie? Można herbatę z cytryną, czy nie, bo to szkodzi ?

Kawa odwadnia, wypłukując jednocześnie magnez?
[ten temat szerzej opisano w art. Kawa - podsumowanie w sekcji Kawa a magnez]

Jak to jest w świetle rzetelnych badań, a nie plotek? Tym zajmujemy się dzisiaj i w najbliższym artykule
[gdy będzie, dam tu link lub zacytuję].

Jesteśmy w 50 - 60 % wodą (uściślając: od 45% do 75%). Im młodsi i bardziej umięśnieni - tym więcej w nas wody. W miarę starzenia i kiedy pozwolimy by tkanka tłuszczowa zaczęła zamieniać się miejscem z mięśniową - wody w nas coraz mniej i mniej.

Mięśnie zawierają 75% wody, tyle ile mózg. Tłuszcz zawiera tylko 10 procent wody, to mniej niż kości, w których jest 22% wody (1,2).
Z pewnością, lepiej pić wodę niż przeładowane cukrem napoje. [https://www.youtube.com/watch?v=xx426A-YHVM ]
Czy to cola, czy to Fanta, czy „kartonowy” sok pomarańczowy, to zawsze 10% cukru. Tak. Wypijając 2 szklanki po 250ml, pochłaniamy około 10 łyżeczek cukru. Do tego kiść (pół kilograma) winogron zjedzonych nie wiadomo kiedy (= kolejnych 17 łyżeczek cukru). I potem wielu z nas się dziwi: „nic nie jem a nie mogę schudnąć”…

Żeby być zdrowym, trzeba się nawadniać. Coś pić trzeba. Zamiast wody, jednak sugerowałabym herbatę.
[są też odmienne poglądy, np. w Woda - zdrowia doda? ]
Dla mniejszego obwodu pasa, mniejszej ilości zmarszczek, lepszej pamięci, dla obrony przed rakiem, zawałem. Dowody przytaczam poniżej.

Woda to woda.
Herbata to woda z polifenolami. Cennymi i NIEDOCENIANYMI.
[polifenole znajdują się i w kawie (zwłaszcza!) - ten temat, jak picie kawy w ogóle, omawiamy w art. Kawa - podsumowanie]

Herbata zaczęła swoją karierę jako lekarstwo, jej picie było uważane za zdrowy nawyk od czasów starożytnych. Dopiero potem stała się napojem. Zielona herbata jest wielką gwiazdą uznawaną za super-zdrowy napój (zresztą słusznie). Jednak, mam dobre wieści dla tych, którzy nijak nie mogą przekonać się do jej smaku (też do takich, szczerze mówiąc, należę) :
Uwaga! Czarna herbata ma też sporo właściwości prozdrowotnych (1-3).

Zielona i czarna herbata - to liście i pączki TEJ SAMEJ roślinki Camellia sinensis („sinensis” od łacińskiego określenia "z Chin"). Różnią się tylko tym jak są przetwarzane. Zieloną herbatę wytwarza się z młodych liści bez fermentacji, czarną - wystawiając liście na działanie powietrza, tym samym powodując ich utlenienie, zbrązowienie i nadając bardziej intensywny smak. Herbata Oolong jest uzyskiwana przez częściowe utlenianie liści. Inne procesy suszenia i fermentacji oznaczają inny skład chemiczny.

Najzdrowsze w herbacie są POLIFENOLE.

Koniecznie trzeba zapamiętać tę nazwę.

Ich zawartość w zielonej i czarnej herbacie jest podobna, ale herbaty różnią się tym, jaki rodzaj w nich dominuje (4).

Polifenoli w roślinach, które konsumujemy (a przynajmniej, dla naszego dobra, powinniśmy to robić jak najczęściej) jest całe mnóstwo. To aktywne związki potrafiące zmniejszać ryzyko zachowania na raka, cukrzycę, zawały, udary, demencję itd.

Katechiny i teaflawiny = polifenole herbaciane.
Trudne nazwy, cenne związki.

Za najbardziej aktywne składniki ZIELONEJ herbaty uznaje się katechiny (rodzaj polifenoli). Wśród nich galusan epigallokatechiny (EGCG) jest najsławniejszy .

Katechin w czarnej herbacie jest mniej, bo w czasie fermentacji zamieniają się w teaflawiny, które jednak nie są wcale gorsze. Też mają prozdrowotne właściwości (6-8).

Chemoprewencja to dość nowe określenie. Oznacza ochronę przed rakiem.

Odkryto, że pewne związki w roślinach (też w HERBACIE) są w stanie zahamować wzrost nowotworu w jego początkowych stadiach: jak narodziny „zbuntowanej” komórki, dającej początek chorobie. Niektóre związki z roślin potrafią też uniemożliwiać komórkom nowotworowym żwawe podziały i produkcję własnego unaczynienia, które jest kluczowe dla ekspansji nowotworu.

Substancje z roślin korzystają z różnych sposobów, by zapobiec rakowi.

Zmieniają sygnały każące komórkom nowotworowym się dzielić, na takie, które zachęcają je zamiast tego by popełniały samobójstwo. Dopingują nasz układ odpornościowy do sprawniejszego działania. Uwrażliwiają złośliwe komórki na stosowane leki (5).

Pierwsze dowody na ochronne działanie herbaty wobec raka pojawiały się w latach osiemdziesiątych XX wieku i dzisiaj mamy ponad 1000 publikacji naukowych dokumentujących że polifenole herbaciane mogą zmniejszać ryzyko różnych typów nowotworów u ludzi. (9-28).

Zielona herbata.
Galusan epigallokatechiny (EGCG) w niej zawarty działa silnie chemoprewencyjnie. Dokładnie to prześledzono. Może hamować wzrost komórek nowotworowych, popycha je do samobójstwa (apoptozy), blokuje angiogenezę = unaczynianie guzów (29-38).

U kobiet chorujących na raka piersi (I i II stadium) zauważano mniejszy odsetek nawrotów i dłuższe okresy remisji, u pijących więcej niż 5 filiżanek zielonej herbaty dziennie w porównaniu do spożywających mniej niż 4 filiżanki dziennie (39). Przegląd 13 badań wykazał zmniejszone ryzyko raka sutka w przypadku częstego picia zielonej herbaty.
Sprzeczne wyniki zaobserwowano w badaniach czarnej herbaty (40).

W badaniu w Szanghaju zanotowano zmniejszenie zachorowalności na raka przełyku u miłośniczek zielonej herbaty o 50%. Mężczyzn też chroniła zielona herbata, ale wynik nie był statystycznie istotny. No chyba, że ktoś nie palił i był abstynentem (alkoholowym) - tutaj obserwowano zmniejszenie ryzyka o 57% (u kobiet o 60%) (41). Co ważne, po uwzględnieniu innych czynników zakłócających. Wcześniej, badania na zwierzętach laboratoryjnych wykazywały podobny ochronny wpływ herbaty (41).

Zmarszczki i rak skóry.

Herbata, zarówno zielona, jak i czarna, zapewnia znaczącą ochronę przed skutkami ultrafioletu (42-43). Ultrafiolet jest czynnikiem najbardziej postarzającym skórę. Odpowiada za większość dowodów sugerujących innym ile lat już przeżyliśmy na naszej pięknej planecie (44) (wiecie, zmarszczki, plamy itp.) Herbata oddala widmo ich zbyt szybkiego pojawienia się (3, 45).
Chroni przez skutkami ostrymi (oparzeniem słonecznym), jak i długotrwałymi (rakami skóry) opalania.
[ o opalaniu i ultrafiolecie czytaj w art. Słońce - dobre czy złe].

Wydaje się, że czarna mocna chroni mocniej (46).
Mocna czarna herbata, regularnie pita, wiązała się też ze znacząco rzadszym występowaniem raka płaskonabłonkowego skóry (46)

Dodatek plasterka cytryny jest bardzo wskazany.

Naukowcy przebadali 450 osób, z których połowa cierpiała na określony rodzaj raka skóry, przepytali i o nawyki. Ci, którzy zachorowali na raka skóry pili znacznie mniej herbaty. Stwierdzono, też że dodatek cytryny w wzmacniał ochronne działanie herbaty. Preferujący taką picia herbaty formę mieli ponad 70% mniejsze ryzyko zachorowania na raka płaskonabłonkowego skóry, podczas gdy sama czarna herbata dawała 40% redukcję (47).

Kto słyszał, że herbata z cytryną uszkodzi nam pamięć?
[niektórzy wskazywali, że w tym przypadku nie powinno być w naparze pozostałości w postaci fusów-listków herbacianych]

Fajny dowód na to, jak sensacyjna plotka może zrobić zawrotną karierę.
I jak ludzie łatwo wierzą w bzdury.

Nikt nigdzie na świecie nie opublikował badania, które udowadniałoby, że dodatek soku z cytryny sprawia, że glin zawarty w herbacie zaczyna nagle szkodzić. Ale tak napisano w Polsce w gazecie zajmującej się …. plotkami.
„Nie pij herbaty z cytryną bo stracisz pamięć”.

Rzeczywiście, liście herbaty mają w sobie sporo aluminium (glinu) ale ono jest mocno związane z polifenolami herbacianymi. One nie pozwalają mu przedostawać się do krwi i są wydalane z jelit w wiadomy sposób.
Nawet jeśli dodamy cytrynę.

A skąd cała afera z herbatą z cytryną?

Faktycznie, z badania (48)
"U ośmiu (wow !!!) zdrowych mężczyzn, którzy byli leczeni cytrynianem wapnia i wodorotlenkiem glinu oceniano ilość glinu w moczu, co świadczyło o większym wchłanianiu glinu z przewodu pokarmowego.
Cytrynian wapnia znacznie zwiększał wchłanianie glinu z wodorotlenku glinu. Stwierdzono: tych dwóch leków nie należy podawać razem u pacjentów z niewydolnością nerek (48)."

Halo! ;-)

Tutaj nikt nie badał co takiego szokującego może dziać się z herbacianymi polifenolami trzymającymi aluminium, kiedy je znienacka zaatakuje plasterek cytryny.
Badano cytrynian wapnia i wodorotlenek glinu.

Słuchacze pytają:
- Czy to prawda, że na Placu Czerwonym rozdają samochody?
Radio Erewań odpowiada:
- tak, to prawda, ale nie samochody, tylko rowery, nie na Placu Czerwonym, tylko w okolicach Dworca Warszawskiego i nie rozdają, tylko kradną (49) ;-)

Herbata ODCHUDZA.

I to zarówno czarna, jak i zielona (50-53).

I wcale nie o to chodzi, że wypijamy 2 szklanki herbaty ZAMIAST dwóch kawałków pizzy czy sterty kanapek z szynką (choć też by zadziałało). Jeśli mamy ochotę na porcję ciasta, to lepiej popijając go herbatą. Po prostu. Mniej kalorii pójdzie nam w biodra.

Składniki herbaty zmniejszają wchłanianie tłuszczów i cukrów, a tym samym liczbę kalorii z tego co zjedliśmy. Jeszcze do tego za pomocą zupełnie innych mechanizmów osłabiają gromadzenie tłuszczu, hamują różnicowanie i podziały komórek tłuszczowych (50).

Zaczęło się od zwierząt. Składniki herbaty (czarnej i zielonej) potrafiły odchudzać laboratoryjne gryzonie i normalizować ich poziom glukozy we krwi i cholesterolu (54-62). Potem były dowody z badań dotyczących ludzi (63,64).

Choć, powiedzmy sobie szczerze, że nie wszystkie były takie optymistyczne (65).

O co chodzi z herbatą.
Wchłanianie tłuszczu z posiłków jest możliwe dopiero po rozbiciu go na małe kropelki. Nimi ochoczo zajmuje się lipaza - enzym „do tłuszczu” przebywający w jelicie cienkim. Jeśli tłusty posiłek popijemy herbatą, to ona, a raczej polifenole w niej zawarte, torpedują w pewnym stopniu ten proces (66-68).

Mniej tłuszczu wchłoniętego z posiłku = mniej przyswojonych kalorii= mamy przyjemność jedzenia ale niwelujemy cenę (naszą większą wagę). Myślę, że całkiem opłacalne.
[generalnie, jeśli chcemy żeby jakieś składniki z pożywienia zostały wchłonięte, to powinny być strawione - popijanie temu nie sprzyja, ponieważ zmniejsza stężenie kwasu solnego i enzymów w żołądku].
Herbata wpływa na poziom glukozy we krwi, działanie insuliny i innych hormonów związanych z masą ciała. Pomaga zmniejszyć obwód brzucha, oddala widmo cukrzycy II typu - wykazano w badaniach na ludziach (69-71).

Zawsze wychodzę z założenia, jeśli jest coś na pewno nie zaszkodzi, a są przesłanki ku temu, że może pomóc, to warto spróbować.

Poza tym,
Herbata zielona i czarna obniża poziom „złego” cholesterolu (72-75). To jednak nie znaczy, że osoby ze wskazaniami do stosowania statyn [czy istnieją rzeczywiście takie uczciwe wskazania?!] jutro wyrzucają je do kosza i zamiast tego sączą w ciągu dnia 5 filiżanek zielonej herbaty. Nie, to nie byłoby rozsądne.

Korzystne mikroby, cicho żyjące we wnętrzu naszych jelit, też lubią herbatkę.

Herbata (czarna i zielona) została uznana ostatnio za prebiotyk, czyli substancję popierającą wzrost sprzyjających nam mikroorganizmów, dla których jesteśmy domem, czy nam się podoba czy nie (76-77). Wprawdzie badano to na myszach, ale jeśli chodzi o to, co zasiedla jelita, tutaj akurat jesteśmy do tych zwierzaków mocno podobni.

Naukowcy z University of California (UCLA) ogłosili we wrześniu ubiegłego roku że polifenole z czarnej herbaty zmieniają skład flory bakteryjnej jelit na taki, który chroni przed otyłością. Polifenole z herbaty są zbyt duże, aby mogły zostać szybko wchłonięte w jelicie cienkim. Dlatego „idą” sobie dalej, do jelita grubego, by tam stymulować wzrost „dobrych” bakterii, które w nagrodę dają nam krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Cenne. Blokują stany zapalne, zmniejszają insulinooporność = często wstęp do cukrzycy II typu. Pewnie to po części odpowiada za obserwowany odchudzający wpływ herbaty.

Tak przy okazji, jeśli nikt Wam tego jeszcze nie powiedział.

Bakterie jelitowe lubią fitness.

Ćwiczenia zmieniają skład i aktywność drobnoustrojów w naszych jelitach. 30-60 minut trzy razy w tygodniu przez 6 tygodni powoduje wzrost w jelitach mikrobów chroniących przed nadwagą (78). Naprawdę warto zacząć ćwiczyć.

Jeszcze kwestia żelaza i herbaty.
Herbata (jaki kawa, wapń w posiłkach i suplementach, fityniany w niektórych roślinach) - nieco utrudniają wchłanianie żelaza. Jeśli ktoś cierpi na anemię z niedoboru żelaza, należy spożywać herbatę między posiłkami zamiast popijać nią jedzenie (79).

MÓZG
Pijmy herbatę, by mieć lepszą pamięć i łatwiej podejmować mądre decyzje.
Zielona herbata poprawia pamięć i uwagę wśród starszych osób (80-82,85) i to NAWET u osób z już istniejącymi zaburzeniami poznawczymi (83).

Młodsi też mogą skorzystać.
Naukowcy z Szpitala Uniwersyteckiego w Bazylei w Szwajcarii wykazali, że składniki zielonej herbaty dają wzmacniają aktywność obszarów mózgu związanych z pamięcią roboczą – czyli tą, z której korzystamy na co dzień. Wynikało to z lepszej łączności między płatami czołowymi i ciemieniowymi, które są dwoma regionami zaangażowanymi w uczenie się, pamiętanie i podejmowanie decyzji (84).

Składniki herbaty (i kawy) zmniejszają ryzyko i spowalniają przebieg choroby Alzheimera i choroby Parkinsona. Najpierw pokazano to na myszach (86-91). Potwierdzono to w badaniach na ludziach (92,93)

A coś o czarnej herbacie?
W jednym z badań spożycie czarnej herbaty wiązało się z lepszymi wynikami poznawczymi wśród osób w wieku 60 lat i starszych, podczas gdy zielona herbata nie wykazywała korelacji (92).

Czemu herbaciane (i kawowe) polifenole chronią nasz mózg?
Kiedyś myślano, że są zdrowe dlatego, bo unieszkodliwiają wolne rodniki. Dzisiaj wiemy, że mają też działanie farmakologiczne, regulują geny decydujące o śmierci lub przetrwaniu komórek mózgowych (94-98).

Jeszcze, na koniec, zawały i udary.

Spożycie herbaty jest związane ze zmniejszoną częstością ich występowania. Mocniejsze dowody ma zielona (99-105)
W analizie obejmującej 518 zawał mięśnia sercowego, 333 udar krwotoczny i 1927 przypadki udaru niedokrwiennego oceniano związek tych czynników stylu życia z zawałem mięśnia sercowego i udarem - spożycie herbaty było odwrotnie proporcjonalne do udaru krwotocznego i niedokrwiennego (106). W metaanalizie - 9 badań - 4378 udarów - 194 965 ludzi- spożywający minimum 3 filiżanki herbaty dziennie mieli o 21% niższe ryzyko wystąpienia udaru (107).

I kości (108-110)
W badaniu w Wielkiej Brytanii osoby pijące systematycznie herbatę miały większą gęstość mineralną kości. W innym badaniu - kobiety spożywające minimum 3 filiżanki herbaty dziennie miały zmniejszone ryzyko reumatoidalnego zapalenia stawów.

Herbata nie powinna być za gorąca.

W badaniu, dopiero co opublikowanym w Annals of Internal Medicine, picie gorącej herbaty wiązało się z 2-5 x większą zapadalnością na raka przełyku, ale tylko u ludzi, którzy również palili lub pili alkohol (111).
W przeglądzie z 2016 The Lancet Oncology gorące napoje zostały sklasyfikowane jako "prawdopodobnie rakotwórcze dla ludzi". Przegląd dotyczył wszystkich rodzajów gorących napojów, w tym kawy i herbaty. Wprawdzie, nie brano raczej pod uwagę palenia i alkoholu (112).

[Osobnym zagadnieniem jest jakość wody używanej do herbaty, w szczególności zawartość fluoru i innych zanieczyszczeń, sposób jej przechowywania oraz sposób przyrządzania herbaty].

Żródła

1) Mukhtar H, Ahmad N. Tea polyphenols: prevention of cancer and optimizing health. Am J Clin Nutr. 2000;71:1698S–702S. discussion 1703S–4S.
2) Khan N, Afaq F, Mukhtar H. Cancer chemoprevention through dietary antioxidants: progress and promise. Antioxid Redox Signal. 2008;10:475–510.
3) Naghma Khan and Hasan Mukhtar, Tea and Health: Studies in Humans, Curr Pharm Des. 2013; 19(34): 6141–6147.
4) Stangl V, Lorenz M, Stangl K. The role of tea and tea flavonoids in cardiovascular health. Mol Nutr Food Res. 2006;50:218–28.
5) Khan N, Mukhtar H. Multitargeted therapy of cancer by green tea polyphenols. Cancer Lett. 2008;269:269–80.
6) Henning SM, Niu Y, Lee NH, Thames GD, Minutti RR, Wang H, et al. Bioavailability and antioxidant activity of tea flavanols after consumption of green tea, black tea, or a green tea extract supplement. Am J Clin Nutr. 2004; 6: 1558–1564.
7) Luczaj W, Skrzydlewska E. Antioxidative properties of black tea. Prev Med. 2005; 6: 910–918.
8) Leung LK, Su Y, Chen R, Zhang Z, Huang Y, Chen ZY. Theaflavins in black tea and catechins in green tea are equally effective antioxidants. J Nutr. 2001; 9: 2248–2251.
9) Arts ICW. A review of the epidemiological evidence on tea, flavonoids, and lung cancer. Journal of Nutrition. 2008;138:1561–1566.
10) Boggs DA, Palmer JR, Stampfer MJ, Spiegelman D, Adams-Campbell LL, Rosenberg L. Tea and coffee intake in relation to risk of breast cancer in the Black Women's Health Study. Cancer Causes & Control. 2010;21:1941–1948.
11) Hartman TJ, Tangrea JA, Pietinen P, Malila N, Virtanen M, Taylor PR, Albanes D. Tea and coffee consumption and risk of colon and rectal cancer in middle-aged Finnish men. Nutrition and Cancer. 1998;31:41–48.
12) Hoshiyama Y, Kawaguchi T, Miura Y, Mizoue T, Tokui N, Yatsuya H, Sakata K, Kondo T, Kikuchi S, Toyoshima H, Hayakawa N, Tamakoshi A, Ohno Y, et al. A prospective study of stomach cancer death in relation to green tea consumption in Japan. British Journal of Cancer. 2002;87:309–313.
13) Sang LX, Chang B, Li XH, Jiang M. Green Tea Consumption and Risk of Esophageal Cancer: A Meta-Analysis of Published Epidemiological Studies. Nutrition and Cancer. 2013;65:802–812.
14) Ide R, Fujino Y, Hoshiyama Y, Mizoue T, Kubo T, Pham TM, Shirane K, Tokui N, Sakata K, Tamakoshi A, Yoshimura T, JACC Study Group A prospective study of green tea consumption and oral cancer incidence in Japan. Annals of Epidemiology. 2007;17:821–826. [PubMed]
15) Li Q, Kakizaki M, Kuriyama S, Sone T, Yan H, Nakaya N, Mastuda-Ohmori K, Tsuji I. Green tea consumption and lung cancer risk: the Ohsaki study. British Journal of Cancer. 2008;99:1179–1184.
16) Myung SK, Bae WK, Oh SM, Kim Y, Ju W, Sung J, Lee YJ, Ko JA, Song JI, Choi HJ. Green tea consumption and risk of stomach cancer: A meta-analysis of epidemiologic studies. International Journal of Cancer. 2009;124:670–677.
17) Pathy NB, Peeters P, van Gils C, Beulens JWJ, van der Graaf Y, Bueno-de-Mesquita B, Bulgiba A, Uiterwaal CSPM. Coffee and tea intake and risk of breast cancer. Breast Cancer Research and Treatment. 2010;121:461–467.
18) Qin J, Xie B, Mao Q, Kong D, Lin Y, Zheng X. Tea consumption and risk of bladder cancer: a meta-analysis. World journal of surgical oncology. 2012:10.
19) Huang YQ, Lu X, Min H, Wu QQ, Shi XT, Bian KQ, Zou XP. Green tea and liver cancer risk: A meta-analysis of prospective cohort studies in Asian populations. Nutrition. 2016;32:3–8.
20) La Vecchia C, Negri E, Franceschi S, D'Avanzo B, Boyle P. Tea consumption and cancer risk. Nutrition and cancer. 1992;17:27–31. [PubMed]
21) Nagano J, Kono S, Preston DL, Mabuchi K. A prospective study of green tea consumption and cancer incidence, Hiroshima and Nagasaki (Japan) Cancer causes & control. 2001;12:501–508.
22) Zatonski WA, La Vecchia C, Przewozniak K, Maisonneuve P, Lowenfels AB, Boyle P. Risk factors for gallbladder cancer: a Polish case-control study. Int J Cancer. 1992;51:707–711.
23) Nechuta S, Shu XO, Li HL, Yang G, Ji BT, Xiang YB, Cai H, Chow WH, Gao YT, Zheng W. Prospective cohort study of tea consumption and risk of digestive system cancers: results from the Shanghai Women's Health Study. The American journal of clinical nutrition. 2012;96:1056–1063.
24) Chow WH, McLaughlin JK, Menck HR, Mack TM. Risk factors for extrahepatic bile duct cancers. Los Angeles County, California (USA). Cancer causes & control. 1994;5:267–272.
25) Yen S, Hsieh CC, MacMahon B. Extrahepatic bile duct cancer and smoking, beverage consumption, past medical history, and oral-contraceptive use. Cancer. 1987;59:2112–2116.
26) Zhang XH, Andreotti G, Gao YT, Deng J, Liu E, Rashid A, Wu K, Sun L, Sakoda LC, Cheng JR, Shen MC, Wang BS, Han TQ, et al. Tea drinking and the risk of biliary tract cancers and biliary stones: a population-based case-control study in Shanghai, China. Int J Cancer. 2006;118:3089–3094.
27) Makiuchi T, Sobue T, Kitamura T, Ishihara J, Sawada N, Iwasaki M, Sasazuki S, Yamaji T, Shimazu T, Tsugane S. Association between green tea/coffee consumption and biliary tract cancer: A population-based cohort study in Japan. Cancer Science. 2016;107:76–83.
28) Zhang YF, Xu Q, Lu J, Wang P, Zhang HW, Zhou L, Ma XQ, Zhou YH. Tea consumption and the incidence of cancer: a systematic review and meta-analysis of prospective observational studies. Eur J Cancer Prev. 2015;24:353–362
29) Yang CS, Maliakal P, Meng XF. Inhibition of carcinogenesis by tea. Annual Review of Pharmacology and Toxicology. 2002;42:25–54.
30) Ju J, Lu G, Lambert JD, Yang CS. ihibition of carcinogenesis by tea constituents. Seminars in Cancer Biology. 2007;17:395–402.
31) Yang GY, Liao J, Kim K, Yurkow EJ, Yang CS. Inhibition of growth and induction of apoptosis in human cancer cell lines by tea polyphenols. Carcinogenesis. 1998;19:611–616.
32) Shimizu M, Deguchi A, Lim JTE, Moriwaki H, Kopelovich L, Weinstein IB. (−)-epigallocatechin gallate and polyphenon E inhibit growth and activation of the epidermal growth factor receptor and human epidermal growth factor receptor-2 signaling pathways in human colon cancer cells. Clin Cancer Res. 2005;11:2735–2746.
33) Fang MZ, Wang YM, Ai N, Hou Z, Sun Y, Lu H, Welsh W, Yang CS. Tea polyphenol (−)-epigallocatechin-3-gallate inhibits DNA methyltransferase and reactivates methylation-silenced genes in cancer cell lines. Cancer Res. 2003;63:7563–7570.
34) Yang CS, Wang X, Lu G, Picinich SC. Cancer prevention by tea: animal studies, molecular mechanisms and human relevance. Nature reviews Cancer. 2009;9:429–439.
35) Kuroda Y, Hara Y. Antimutagenic and anticarcinogenic activity of tea polyphenols. Mutation Research. 1999;436:69–97.
36) Wang ZY, Khan WA, Bickers DR, Mukhtar H. Protection against polycyclic aromatic hydrocarbon-induced skin tumor initiation in mice by green tea polyphenols. Carcinogenesis. 1989;10:411–5.
37) Adhami VM, Ahmad N, Mukhtar H. Molecular targets for green tea in prostate cancer prevention. J Nutr. 2003;133:2417S–24S.
38) Khan N, Afaq F, Saleem M, Ahmad N, Mukhtar H. Targeting multiple signaling pathways by green tea polyphenol (−)-epigallocatechin-3-gallate. Cancer Res. 2006;66:2500–5.
39) Nakachi K, Suemasu K, Suga K, Takeo T, Imai K, Higashi Y. Influence of drinking green tea on breast cancer malignancy among Japanese patients. Jpn J Cancer Res. 1998;89:254–61.
40) Sun CL, Yuan JM, Koh WP, Yu MC. Green tea, black tea and breast cancer risk: a meta-analysis of epidemiological studies. Carcinogenesis. 2006;27:1310–5.
41) Gao YT, McLaughlin JK, Blot WJ, Ji BT, Dai Q, Fraumeni JF., Jr Reduced risk of esophageal cancer associated with green tea consumption. J Natl Cancer Inst. 1994;86:855–8.
42) Wang ZY, Huang MT, Lou YR, Xie JG, Reuhl KR, Newmark HL, Ho CT, Yang CS, Conney AH. Inhibitory effects of black tea, green tea, decaffeinated black tea, and decaffeinated green tea on ultraviolet B light-induced skin carcinogenesis in 7,12-dimethylbenz[a]anthracene-initiated SKH-1 mice. Cancer Res. 1994;54:3428–3435.
43) Katiyar SK, Vaid M, van Steeg H, et al. Green tea polyphenols prevent UV-induced immunosuppression by rapid repair of DNA damage and enhancement of nucleotide excision repair genes. Cancer Prevention Research. 2010;3(2):179–189.
44) Elwood JM, Jopson J. Melanoma and sun exposure: an overview of published studies. International journal of cancer. Journal international du cancer. 1997;73(2):198–203.
45) Kyung Ok Lee, Sang Nam Kim, and Young Chul Kim2 Anti-wrinkle Effects of Water Extracts of Teas in Hairless Mouse, Toxicol Res. 2014 Dec; 30(4): 283–289.
46) Hakim IA, Harris RB, Weisgerber UM. Tea intake and squamous cell carcinoma of the skin: influence of type of tea beverages. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2000;9:727–31.
47) Hakim IA, Harris RB. Joint effects of citrus peel use and black tea intake on the risk of squamous cell carcinoma of the skin. BMC Dermatol. 2001;1:3.
48) Coburn JW, Mischel MG, Goodman WG, Salusky IB., Calcium citrate markedly enhances aluminum absorption from aluminum hydroxide, Am J Kidney Dis. 1991 Jun;17(6):708-11.
49) Wikipedia
50) Haibo Pan, Ying Gao and Youying Tu , Review Mechanisms of Body Weight Reduction by Black Tea Polyphenols, Molecules2016, 21(12), 1659;
51) Ashigai, H.; Taniguchi, Y.; Suzuki, M.; Ikeshima, E.; Kanaya, T.; Zembutsu, K.; Tomita, S.; Miyake, M.; Fukuhara, I. Fecal lipid excretion after consumption of a black tea polyphenol containing beverage. Biol. Pharm. Bull. 2016, 39, 699–704.
52) Zhong, L.; Furne, J.K.; Levitt, M.D. An extract of black, green, and mulberry teas causes malabsorption of carbohydrate but not of triacylglycerol in healthy volunteers. Am. J. Clin. Nutr. 2006, 84, 551–555.
53) Shishikura, Y.; Khokhar, S.; Murray, B.S. Effects of tea polyphenols on emulsification of olive oil in a small intestine model system. J. Agric. Food Chem. 2006, 54, 1906–1913
54) Lee M, Kim C, Kim Y. Green tea -epigallocatechin-3-gallate reduces body weight with regulation of multiple genes expression in adipose tissue of diet-Induced obese mice. Ann Nutr Metab. 2009;54:151–7.
55) Wu, T.; Guo, Y.; Liu, R.; Wang, K.; Zhang, M. Black tea polyphenols and polysaccharides improve body composition, increase fecal fatty acid, and regulate fat metabolism in high-fat diet-induced obese rats. Food Funct. 2016, 7, 2469–2478.
56) Kobayashi, M.; Ichitani, M.; Suzuki, Y.; Unno, T.; Sugawara, T.; Yamahira, T.; Kato, M.; Takihara, T.; Sagesaka, Y.; Kakuda, T.; et al. Black-tea polyphenols suppress postprandial hypertriacylglycerolemia by suppressing lymphatic transport of dietary fat in rats. J. Agric. Food Chem. 2009, 57, 7131–7136.
57) Jin, D.; Xu, Y.; Mei, X.; Meng, Q.; Gao, Y.; Li, B.; Tu, Y. Antiobesity and lipid lowering effects of theaflavins on high-fat diet induced obese rats. J. Funct. Foods 2013, 5, 1142–1150.
58) Uchiyama, S.; Taniguchi, Y.; Saka, A.; Yoshida, A.; Yajima, H. Prevention of diet-induced obesity by Dietary black tea polyphenols extract in vitro and in vivo. Nutrition 2011, 27, 287–292.
59) Ramadan, G.; Nadia, M.; El-Ghffar, E.A.A. Modulatory effects of black v. Green tea aqueous extract on hyperglycaemia, hyperlipidaemia and liver dysfunction in diabetic and obese rat models. Br. J. Nutr. 2009, 102, 1611–1619
60) Koo SI, Noh SK. Green tea as inhibitor of the intestinal absorption of lipids: Potential mechanism for its lipid-lowering effect. J Nutr Biochem. 2007;18:179–83.
61) Takemoto, M.; Takemoto, H.; Saijo, R. Theaflavin synthesized in a selective, domino-type, one-pot enzymatic biotransformation method with camellia sinensis cell culture inhibits weight gain and fat accumulation to high-fat diet-induced obese mice. Biol. Pharm. Bull. 2016, 39, 1347–1352.
62) Du, Y.-T.; Wang, X.; Wu, X.-D.; Tian, W.-X. Keemun black tea extract contains potent fatty acid synthase inhibitors and reduces food intake and body weight of rats via oral administration. J. Enzym. Inhib. Med. Chem. 2005, 20, 349–356
63) Ateke Mousavi, Mohammadreza Vafa,2 Tirang Neyestani, The effects of green tea consumption on metabolic and anthropometric indices in patients with Type 2 diabetes J Res Med Sci. 2013 Dec; 18(12): 1080–1086.
64) Anna H. Wu,Darcy Spicer, Frank Z. Stanczyk, Chiu-chen Tseng Effect of 2 month controlled green tea intervention on lipoprotein cholesterol, glucose, and hormone levels in healthy postmenopausal women Cancer Prev Res (Phila). 2012 Mar; 5(3): 393–402.
65) Ryu OH, Lee J, Lee KW, Kim HY, Seo JA, Kim SG, Kim NH, Baik SH, Choi DS, Choi KM. Effects of green tea consumption on inflammation, insulin resistance and pulse wave velocity in type 2 diabetes patients. Diabetes Res Clin Pract. 2006;71:356–358.
66) Warden BA, Smith LS, Beecher GR, Balentine DA, Clevidence BA. Catechins are bioavailable in men and women drinking black tea throughout the day. J Nutr. 2001;131:1731–7.
67) Lee M-J, Maliakal P, Chen L, Meng X, Bondoc FY, Prabhu S, Lambert G, Mohr S, Yang CS. Pharmacokinetics of tea catechins after ingestion of green tea and (−)- epigallocatechin-3-gallate by humans: Formation of different metabolites and individual variability. Caner Epidemiol Biomark Prev. 2002;11:1025–32.
68) Shishikura, Y.; Khokhar, S.; Murray, B.S. Effects of tea polyphenols on emulsification of olive oil in a small intestine model system. J. Agric. Food Chem. 2006, 54, 1906–1913
69) Nagao T, Meguro S, Hase T, et al. A catechin-rich beverage improves obesity and blood glucose control in patients with type 2 diabetes. Obesity (Silver Spring) 2009;17:310–7.
70) Zijp , Korver O, Tijburg LB. Effect of tea and other dietary factors on iron absorption. Crit Rev Food Sci Nutr. 2000 Sep;40(5):371-98.
71) Wu CH, Lu FH, Chang CS, Chang TC, Wang RH, Chang CJ. Relationship among habitual tea consumption, percent body fat, and body fat distribution. Obes Res. 2003;11:1088–1095.
72) Löest HB, Noh SK, Koo SI. Green tea extract inhibits the lymphatic absorption of cholesterol and α-tocopherol in ovariectomized rats. J Nutr. 2002;132:1282–8.
73) Ikeda I, Imasato Y, Sasaki E, Nakayama M, Nagao H, Takeo T, Yayabe F, Sugano M. Tea catechins decrease micellar solubility and intestinal absorption of cholesterol in rats. Biochim Biophys Acta. 1992;1127:141–6.
74) Ikeda I, Kobayashi M, Hamada T, Tsuda K, Goto H, Iamizumi K, Nozawa A, Sugimoto A, Kakuda T. Heat-epimerized tea catechins rich in gallocatechin gallate and catechin gallate are more effective to inhibit cholesterol absorption than tea catechins rich in epigallocatechin gallate and epicatechin gallate. J Agric Food Chem. 2003;51:7303–7.
75) Vermeer, M.A.; Mulder, T.P.; Molhuizen, H.O. Theaflavins from black tea, especially theaflavin-3-gallate, reduce the incorporation of cholesterol into mixed micelles. J. Agric. Food Chem. 2008, 56, 12031–12036
76) Henning, S.M., Yang, J., Hsu, M. et al. Eur J Nutr (2017).
77) Yashi Mi, Guoyuan Qi, Rong Fan, Qinglian Qiao, Yali Sun, Yuqi Gao, Xuebo Liu. "EGCG ameliorates high-fat– and high-fructose–induced cognitive defects by regulating the IRS/AKT and ERK/CREB/BDNF." The FASEB Journal. (2017)
78) Allen J, Mailing L, Niemiro G, Moore, Cook , Exercise Alters Gut Microbiota Composition and Function in Lean and Obese Humans. Med Sci Sports Exerc. 2018 Apr;50(4):747-757.
79) Zijp , Korver O, Tijburg LB. Effect of tea and other dietary factors on iron absorption. Crit Rev Food Sci Nutr. 2000 Sep;40(5):371-98.
80) Ng TP, Feng L, Niti M, Kua EH, Yap KB. Tea consumption and cognitive impairment and decline in older Chinese adults. Am J Clin Nutr. 2008;88:224–231.
81) Feng L, Gwee X, Kua EH, Ng TP. Cognitive function and tea consumption in community dwelling older Chinese in Singapore. J Nutr Health Aging. 2010;14:433–438.
82) Ide K, Yamada H, Takuma N, Park M, Wakamiya N, Nakase J, et al. Green tea consumption affects cognitive dysfunction in the elderly: a pilot study. Nutrients. 2014; 10: 4032–4042.
83) Park SK, Jung IC, Lee WK, Lee YS, Park HK, Go HJ, Kim K, Lim NK, Hong JT, Ly SY, Rho SS. A combination of green tea extract and l-theanine improves memory and attention in subjects with mild cognitive impairment: a double-blind placebo-controlled study. J Med Food. 2011;14:334–343.
84) André Schmidt, Felix Hammann, Bettina Wölnerhanssen, Psychopharmacology (Berl). 2014; 231(19): 3879–3888. Green tea extract enhances parieto-frontal connectivity during working memory processing
85) Kuriyama S, Hozawa A, Ohmori K, Shimazu T, Matsui T, Ebihara S, Awata S, Nagatomi R, Arai H, Tsuji I. Green tea consumption and cognitive function: a cross-sectional study from the Tsurugaya Project 1. Am J Clin Nutr. 2006;83:355–361.
86) Bastianetto S, Yao ZX, Papadopoulos V, Quirion R. Neuroprotective effects of green and black teas and their catechin gallate esters against beta-amyloid-induced toxicity. Eur J Neurosci. 2006; 1: 55–64
87) Rezai-Zadeh K, Arendash GW, Hou H, Fernandez F, Jensen M, Runfeldt M, Shytle RD, Tan J. Green tea epigallocatechin-3-gallate (EGCG) reduces beta-amyloid mediated cognitive impairment and modulates tau pathology in Alzheimer transgenic mice. Brain Res. 2008;1214:177–187.
88) Williams RJ, Spencer JP. Flavonoids, cognition, and dementia: actions, mechanisms, and potential therapeutic utility for Alzheimer disease. Free Radic Biol Med. 2012;52:35–45.
89) Mandel, S.A.; Amit, T.; Weinreb, O.; Reznichenko, L.; Youdim, M.B.H. Simultaneous manipulation of multiple brain targets by green tea catechins: A potential neuroprotective strategy for Alzheimer and Parkinson diseases. CNS Neurosci. Ther. 2008, 14, 352–365.
90) Weinreb, O.; Mandel, S.; Amit, T.; Youdim, M.B.H. Neurological mechanisms of green tea polyphenols in Alzheimer’s and Parkinson’s diseases. J. Nutr. Biochem. 2004, 15, 506–516.
91) Anandhan, A.; Tamilselvam, K.; Radhiga, T.; Rao, S.; Essa, M.M.; Manivasagam, T. Theaflavin, a black tea polyphenol, protects nigral dopaminergic neurons against chronic mptp/probenecid induced Parkinson’s disease. Brain Res. 2012, 1433, 104–113
92) Wei Shen, Yuanyuan Xiao, Xuhua Ying, Songtao Li, Yujia Zhai, Xiaopeng Shang, Fudong Li, Xiyi Wang, Fan He, Junfen Lin Tea Consumption and Cognitive Impairment: A Cross-Sectional Study among Chinese Elderly PLoS One. 2015; 10(9): e0137781.
93) Tan LC, Koh WP, Yuan JM, et al. Differential effects of black versus green tea on risk of Parkinson’s disease in the Singapore Chinese Health Study. Am J Epidemiol. 2008;167:553–6014:326–32
94) Levites Y, Amit T, Youdim MB, Mandel S. Involvement of protein kinase C activation and cell survival/ cell cycle genes in green tea polyphenol (-)-epigallocatechin 3-gallate neuroprotective action. J Biol Chem. 2002; 34: 30574–30580.
95) Lee H, Bae JH, Lee SR. Protective effect of green tea polyphenol EGCG against neuronal damage and brain edema after unilateral cerebral ischemia in gerbils. J Neurosci Res. 2004; 6: 892–900.
96) Park YH, Han DW, Suh H, Ryu GH, Hyon SH, Cho BK, et al. Protective effects of green tea polyphenol against reactive oxygen species-induced oxidative stress in cultured rat calvarial osteoblast. Cell Biol Toxicol. 2003; 5: 325–337.
97) Xu Y, Zhang JJ, Xiong L, Zhang L, Sun D, Liu H. Green tea polyphenols inhibit cognitive impairment induced by chronic cerebral hypoperfusion via modulating oxidative stress. J Nutr Biochem. 2010; 8: 741–748.
98) Lambert JD, Elias RJ. The antioxidant and pro-oxidant activities of green tea polyphenols: a role in cancer prevention. Arch Biochem Biophys. 2010; 1: 65–72
99) Lee, W.; Min, W.K.; Chun, S.; Lee, Y.W.; Park, H.; Lee, D.H.; Lee, Y.K.; Son, J.E. Long-term effects of green tea ingestion on atherosclerotic biological markers in smokers. Clin. Biochem. 2005, 38, 84–87.
100) Sesso HD, Gaziano JM, Buring JE, Hennekens CH. Coffee and tea intake and the risk of myocardial infarction. American Journal of Epidemiology. 1999;149:162–167.
101) Wang QM, Gong QY, Yan JJ, et al. Association between green tea intake and coronary artery disease in a Chinese population. Circ J. 74:294–300.
102) (?)
103) Hooper L, Kroon PA, Rimm EB, Cohn JS, Harvey I, Le Cornu KA, et al. Flavonoids, flavonoid-rich foods, and cardiovascular risk: a meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr. 2008;88:38–50.
104) Wang ZM, Zhou B, Wang YS, Gong QY, Wang QM, Yan JJ, et al. Black and green tea consumption and the risk of coronary artery disease: a meta-analysis. Am J Clin Nutr. 2011;93:506–15
105) Kuriyama S, Shimazu T, Ohmori K, Kikuchi N, Nakaya N, Nishino Y, Tsubono Y, Tsuji I Green tea consumption and mortality due to cardiovascular disease, cancer, and all causes in Japan: the Ohsaki study. JAMA. 2006 Sep 13; 296(10):1255-65.
106) Wen W, Xiang YB, Zheng W, et al. The association of alcohol, tea, and other modifiable lifestyle factors with myocardial infarction and stroke in Chinese men. 2008;3:133–140.
107) Arab L, Liu W, Elashoff D. Green and black tea consumption and risk of stroke: a meta-analysis. Stroke. 2009;40:1786–92
108) Muraki S, Yamamoto S, Ishibashi H, Horiuchi T, Hosoi T, Suzuki T, Orimo H, Nakamura K. Green tea drinking is associated with increased bone mineral density. Journal of Bone and Mineral Research. 2003;18:S241–S241.
109) Hegarty VM, May HM, Khaw KT. Tea drinking and bone mineral density in older women. Am J Clin Nutr. 2000;71:1003–7.
110) Mikuls TR, Cerhan JR, Criswell LA, et al. Coffee, tea, and caffeine consumption and risk of rheumatoid arthritis: results from the Iowa Women’s Health Study. Arthritis Rheum. 2002;46:83–91
111) Wise Jacqui. Drinking very hot tea linked to oesophageal cancer BMJ 2018; 360 :k543
112) Henning, S.M., Yang, J., Hsu, M. et al. Decaffeinated green and black tea polyphenols decrease weight gain and alter microbiome populations and function in diet-induced obese mice Eur J Nutr (2017).

opr. Leszek Korolkiewicz

PS. zapisałeś się na nasz newsletter?
(nieregularny i dość rzadko wysyłany - więc bez strachu - nie zasypię Cię wiadomościami...)

Zdrowie i Fitness

Zdrowie ze ^ smakiem

Widge