|
|
Serce
Maj - miesiąc spraw sercowych, zakochanych itd. Niniejszy materiał oparłem na artykułach w Dzienniku Zdrowia, newsletterze Poczty Zdrowia, paru stronach w Internecie, swoich własnych poprzednich artykułach. Każdego roku w dniach 17 do 24 kwietnia obchodzony jest TYDZIEŃ DLA
SERCA, a w jego ramach rusza wiele programów edukacyjnych. Jak pokazaliśmy w ww.
artykule nie wszystkie te akcje są wiarygodne - skupiają się czasem
na rzeczach mniej istotnych lub powielają mity szerzone przez sponsorów
przemysłu farmaceutycznego. Mimo że profilaktykę chorób serca uważa się za jedną
z najlepszych na świecie, wciąż przegrywamy. Ale zacznijmy od początku . . . Co tak NAPRAWDĘ wiesz o sercu?
9 faktów o ludzkim sercu #1—Połóż rękę na sercu. Czy
położyłeś ją po lewej stronie? Wielu ludzi tak zrobiło. Lecz w rzeczywistości
serce jest położone niemal na samym środku klatki piersiowej. #2—Ściśnij dłoń w pięść. Jeśli jesteś dzieckiem, Twoje serce jest mniej więcej takiego rozmiaru. Jeśli jesteś dorosłym ziemianinem, Twoje serce jest rozmiarów prawie obu Twoich pięści. #3—Twoje serce bije ok. 100 tysięcy razy dziennie. To ok. 35 milionów razy w roku. I około 2,5 miliarda razy w ciągu całego życia (Jeśli jesteś po trzydziestce, uderzyło już przeszło miliard razy. Jeśli po pięćdziesiątce, Twoje serce uderzyło prawie dwa miliardy). #4—Weź piłkę do tenisa. Ściśnij ją porządnie. Na ściśnięcie piłki użyłeś mniej więcej tyle samo siły, co Twoje serce zużywa do pompowania krwi. Nawet kiedy odpoczywasz, mięśnie Twojego serca pracują ciężko – ciężej, niż mięśnie nóg podczas biegania. #5—Aorta, największa tętnica w Twoim ciele, ma średnicę prawie taką samą, jak wąż, którym podlewasz ogródek. Jest ogromna i ciągnie się przez środek tułowia. Jej gałęzie rozprowadzają krew do wszystkich części ciała. #6—lub-DUB, lub-DUB, lub-DUB. Jeśli posłuchasz przez chwilę, jak bije Twoje serce, usłyszysz dwa dźwięki. Mniejszy „lub” i większy „DUB”. Dźwięki te są tworzone przez zastawki serca, które się otwierają i zamykają, otwierają i zamykają, otwierają i zamykają… #7—Połóż dwa środkowe palce prawej ręki na wnętrzu nadgarstka lewej ręki. Wyczuj puls. To krew, która rytmicznie przyspiesza i spowalnia. Jeśli jesteś dzieckiem, puls spoczynkowy nie powinien przekraczać 90 do 100 uderzeń na minutę. Jeśli jesteś dorosłym człowiekiem, puls nie powinien przekraczać 70 uderzeń na minutę - zdaniem Javaida Naumana, badacza Norweskiego Uniwersytetu Nauki i Technologii,. Natomiast jeśli bije więcej niż 80 razy, to wg niego pętla zaciska się na szyi. - każde dodatkowe 10 uderzeń serca podnosi ryzyko śmierci z powodu ataku o 18%. Zdaniem Gordona Tomaselli, profesora medycyny na Uniwersytecie Johna Hopkinsa w Stanach Zjednoczonych, osoby z pulsem poniżej 60 uderzeń na minutę to prawie tylko sportowcy, charakteryzujący się wysoką tężyzną i rzadko spotykanym zdrowiem – serce bowiem jest mięśniem i jak każdy mięsień, wzmacnia się wraz z wysiłkiem fizycznym. #8 — Serce to przede wszystkim pompa. Po całym ciele rozprowadza krew bogatą w tlen i inne
substancje potrzebne do utrzymania życia. Lecz aby serce mogło pompować krew,
samo też jej potrzebuje. Dlatego posiada tak zwaną tętnicę wieńcową. Tętnica wieńcowa doprowadza krew do serca, aby serce mogło rozprowadzać krew
po całym organizmie. #9 — Co 7 lat stajesz się kimś nowym. Co trzy lata dostajesz nowe nerki. Co trzy dni – nową śluzówkę żołądka. Jest tak, bo komórki narządów się odnawiają… …Wszystkich za wyjątkiem serca. Serce się nie odnawia. Jeśli zostanie uszkodzone, będzie uszkodzone na zawsze. Wiedząc powyższe wracamy do głównych zagrożeń dla serca i naczyń krwionośnych. ATAK SERCA: co to w ogóle jestDo ataku serca – czyli zawału mięśnia sercowego – dochodzi wtedy,
gdy jest krytycznie niedotlenione. Najczęściej
kiedy w tętnicy powstaje tak zwana blaszka miażdżycowa. Jak zrobi się zbyt duża,
to pęka ścianka tętnicy (od środka) i robi się w niej „strup”, który potem zatyka światło tętnicy i
odcina dopływ tlenu do serca. Jeśli jeden kawałek serca się psuje, pozostały jego obszar MUSI pracować ze zwiększoną siłą, aby nie zwalniać z pompowaniem krwi. Lecz jak wszystko, serce ma swoje granice. Kiedy zostaną przekroczone, serce się wyłącza. Oczywiście nim dojdzie do wyłączenia serca, może minąć dużo czasu. Najpierw organizm wysyła do mózgu różne bodźce - to prawdziwe wezwanie do przebudzenia – i wzięcia się za siebie, swoje zdrowie. Typowe objawy przedzawałowe Objawy wczesne 1. Osłabienie Twoje ciało czuje się słabe, ponieważ doświadcza zwężenia
tętnic, co oznacza mniejszy przepływ krwi i gorsze krążenie. Ten objaw to bardzo
ważny znak ostrzegawczy, dlatego powinieneś być bardzo ostrożny, jeśli
doświadczasz stałego uczucia osłabienia. To może pokazywać słaby przepływ krwi do mózgu. Aby prawidłowo funkcjonować, twój mózg potrzebuje odpowiedniego dopływu krwi. 3. Ucisk w klatce piersiowej Najczęstszym objawem
choroby wieńcowej jest ból serca pojawiający się zwykle podczas wysiłku. Chory
szybciej się męczy. Niekiedy istotne zwężenia tętnic wieńcowych mogą być
bezobjawowe. 4. Przeziębienie lub grypa Jeśli doświadczasz objawów przeziębienia lub grypy, to jest duża szansa, że grozi Ci zawał serca. Wiele osób, które przeszły zawał serca opisuje, że tuż przed nim odczuwały symptomy podobne do przeziębienia i grypy. 5. Zmęczenie Ciągłe zmęczenie jest ważnym wskaźnikiem ryzyka zawału serca, ponieważ często wynika ze słabego przepływu krwi do serca. Gdy tętnice są wąskie, serce otrzymuje mniej krwi, więc musi pracować mocniej niż zwykle. . 6. Duszność Gdy tętnice stają się wąskie i przepływ krwi jest
zmniejszony, płuca nie otrzymują wystarczającej ilości krwi potrzebnej, aby
działać poprawnie. Osoby, które mają powyższe objawy należą do grupy podwyższonego ryzyka, powinny być psychicznie i merytorycznie przygotowane na możliwość ataku a przede wszystkim – powinny się leczyć. Objawy zawałuNagłe
zatrzymanie krążenia występuje często bez ostrzeżenia w różnym wieku.
Zawał serca najczęściej występuje wcześnie rano.
Akcja ratunkowa -
patrz osobna instrukcja (z 2009 r.,
uzupełniona o metodę F. Barbasiewicza) - warto sobie zapisać/wydrukować/ nauczyć
się. Metoda Barbasiewicza rodem z klawiterapii jest rewelacyjna
-
jak pokazano na
tym filmiku -
pokazie reanimacji
https://www.youtube.com/watch?v=U9AFQQTM164). Parę dalszych przypadłości...Kołatanie serca Normalne bicie serca to takie miarowe tik-tak. Kołatanie to takie każde zachowanie serca, które zwraca uwagę — nagłym zrywem pracy lub nierównymi uderzeniami. Co robić, gdy mamy kołatanie serca 1 — Przez miesiąc pij mniej kofeiny i obserwuj organizm. 2 — Spłyć oddech. Kołatanie może być wynikiem hipoksji, czyli naruszonego oddawania tlenu do serca. Aby zwiększyć oddawanie tlenu, trzeba zwiększyć stężenie dwutlenku węgla, który pozwala na uwolnienie cząsteczek tlenu z hemoglobiny. To zaś jest możliwe dzięki spłyceniu oddechu, bo wtedy mniej dwutlenku węgla ucieka przez płuca (o tym jeszcze dalej). 3 — Zjedz coś słodkiego, jakiś węglowodan. Kołatanie jest często objawem hipoglikemii, czyli zbyt dużego obniżenia poziomu cukru (glukozy) we krwi. 4 — Idź do lekarza, niech zbada hormony tarczycy, gdyż częstym objawem jej nadczynności jest kołatanie. 5 — Zmierz ciśnienie tętnicze krwi. Kołatanie często idzie w parze z nadciśnieniem. 6 — Zmniejsz spożycie alkoholu. 7 — Jeśli kołatanie występuje często i jest nasilone, idź do kardiologa, aby określił dokładną przyczynę. Ból lub kłucie w okolicy serca? W ten niedelikatny sposób serce mówi nam, że dostaje zbyt mało tlenu i przez
to „nie wyrabia”. Co wtedy robić? ... Zacząć płytko oddychać. Bo gdy serce boli, naczynia wieńcowe przejściowo stają się zwężone. …Trzeba je rozluźnić. I w ten sposób, dosłownie w ciągu 20-30 sekund, naczynia krwionośne lekko się rozluźnią – i ból może ustąpić. Ludzie mają zakodowane, że głębokie oddychanie dotlenia, ale oczywiście to nieprawda. Pisałem o tym parokrotnie - patrz np. Ruch dla zdrowia. Tyle o częstszych chorobach i niedomogach serca - nie mam ambicji pisać książeczki na ten temat, a i księga byłaby tylko przyczynkiem. To wiedza specjalistyczna, ale profilaktykę zrozumie chyba każdy. Zanim przejdziemy do tego jak lepiej zawczasu ZAPOBIEC zawałowi itp., zwróćmy uwagę
dlaczego jeszcze warto dbać o serce. • automatycznie dłuższe życie; • automatycznie większa sprawność fizyczna; • automatycznie lepsze samopoczucie. I wiele innych korzyści. I wbrew temu, co mówi mit, nie jest to choroba dyrektorów, szefów spółek, biznesmenów. …To choroba KAŻDEGO. Dziadków, gospodyń, sportowców – każdego. A więc Jak jej zapobiec? Skuteczne zapobieganie zawsze polega na tym, aby nie dopuścić do obecności PRZYCZYN – tyczy się to nie tylko ataku serca. Elementy profilaktykiNadzieja w profilaktyce: ruch, suplementacja skoncentrowanych składników, zdrowe odżywianie i dbałość o optymistyczny stan ducha,.... Czyli - żyć racjonalnie. Najlepiej od wczesnych lat dzieciństwa. Ale nie chodzi o bycie na jakiejś szczególnej diecie. Chodzi raczej o wyrobienie zdrowych nawyków i trzymanie się ich mocno. A w przypadku ataku serca łańcuszek przyczyn idzie mniej więcej tak . . .
Do tego jeszcze wrócimy, ale przyczyny chorób serca "z nawyków" też są ważne, a jest ich sporo. Wymieńmy przykładowo ważniejsze nawyki - dobre i złe - mają one wpływ nie tylko na serce ale na zdrowie w ogóle. 1 – Aktywność fizyczna. Ale nie od święta, tylko dzień w dzień. Po prostu trzeba poświęcić te 30 minut, przez 5 dni w tygodniu. Koniec. Ale jaka aktywność? Długo by tu pisać, zatem odsyłam np. do artykułów: Ruch dla zdrowia, Ruch to najlepszy lek na świecie... Najlepszy lek na serce. Chcesz żyć, ruszaj się. Na początek umiarkowana intensywność. To nie tylko zapobiegnie zanikowi mięśni, ale przede wszystkim dotlenienie całego ciała. A zawał serca - jak wspomniałem - wynika z niedotlenienia. 2 – Unikać tłuszczów trans. Kwasy tłuszczowe o izomerii trans nie występują normalnie w przyrodzie, a
więc nie ma ich w normalnym jedzeniu. Stworzył je człowiek - powstają w procesie obróbki technologicznej niezbędnej do produkcji
paczkowanej, przetworzonej żywności. Gdzie jest najwięcej tłuszczów trans? Oto skrócona lista: JEDZ MNIEJ TŁUSZCZU UTLENIONEGO. Czyli po prostu: zepsutego. Z wyrobów cukierniczych, fast foodów i uszkodzonego poprzez przegrzanie (np. smażenie na nietrwałych olejach, tj. z dużą frakcją składników wielonienasyconych). A zacznij jeść więcej zdrowego tłuszczu: z orzechów, z awokado, z jajek, z prawdziwego masła. Udowodniono na pewno, że te złe tłuszcze są przyczyną stanów zapalnych, te zaś zapoczątkowują rozwój płytki miażdżycowej w tętnicach, która zamyka jej światło, powodując mniejszą dostawę tlenu do serca (niedotlenienie). Natomiast... 3 – Unikać cukru i węglowodanów przetworzonych. Nadmiar cukru, czyli węglowodanów
przetworzonych, jest prozapalny i przyczynia się do zwężenia światła tętnicy,
prowadząc do mniejszego dopływu krwi do serca, a co za tym idzie – mniej
cząsteczek tlenu serce dostaje. W wyniku tego komórki serca obumierają i serce
na zawsze staje się słabsze. 4 – Badania Gdy czujesz że coś jest nie tak, to oczywiście trzeba zrobić badania. By jednak nie było z późno, to zadbaj o profilaktykę - właśnie także pod kątem badań. Amerykański zespół do spraw prewencji w jednym z raportów dał taką radę, by każdy po ukończeniu pełnoletności regularnie mierzył sobie ciśnienie. Taka kontrola ciśnienia ma jeden, ważny cel… …WCZESNE WYKRYCIE NADCIŚNIENIA. Im wcześniej wykryte, tym łatwiej je przezwyciężyć. Zwłaszcza że nadciśnienie staje się już pierwszą przyczyną chorób układu sercowo-naczyniowego! Niszczy wszystko, co „napotka na swej drodze”. Serce, nerki, wątrobę, prostatę, mózg… wszystko. Zatem kup ciśnieniomierz. Posiadanie własnego
ciśnieniomierza ma dodatkową zaletę. Otóż lepiej jest zanieść lekarzowi wyniki pomiarów robione przez kilka dni
pod rząd w domu… niż gdyby lekarz sam dokonał jednorazowego pomiaru podczas
Twojej wizyty! A to przecież jeden z ważniejszych wyników, świadczący o tym, jak wygląda twoje obecne zdrowie. Można dziś dość łatwo kupić ciśnieniomierz na nadgarstek lub tradycyjny, czyli z rękawem zakładanym na ramię - ten jest dokładniejszy. Ale na tym nie koniec z badaniami! Warto robić raz w roku NAJWAŻNIEJSZE badanie, które pozwala przewidzieć, czy będziemy mieć kłopot z sercem. Badanie nie dotyczy cholesterolu, w żadnym wypadku, bo cholesterol
jest tu nie przyczyną ale objawem i to mało miarodajnym (zobacz
tutaj).
Pokrótce: Jak wiadomo, cholesterol całkowity jest bez znaczenia. Ale stosunek
jego frakcji – ma wielkie znaczenie. To od razu wyjaśnimy
krótko tę kwestię. Jeśli poziom trójglicerydów wynosi 90, a poziom frakcji HDL wynosi 40, to stosunek jest 2,25.Wszystko w okolicy 2,0 to dobry wynik. W okolicy 3 — tylko trochę. W okolicy 4 — przeciętnie. W okolicy 6 — źle. Znów, poziom całkowity cholesterolu jest bez znaczenia, jeśli nie przekracza
280, a nawet do 300. Wszystko, co ważne, to stosunki. Liczą się stosunki i nad
tym trzeba pracować, nie nad obniżaniem cholesterolu.
Ale i to jest mało miarodajne, bo ten poziom
zależy od tego
czy był wysiłek czy nie, czy aktualnie jesteśmy zdrowi itp. A jeżeli zmierzono ci LDL (na czczo), to dobra wartość wynosi 70
mg/dL Dodatkowo dobrze jest zbadać wskaźnik stanu zapalnego hs CRP. Idealna wartość to poniżej 1 mg/L. Wracając do tajemniczego badania - mało ludzi o nim wie, a co dopiero – je sobie robi. Chodzi o wspomnianą już homocysteinę, bo to jej wysoki poziom jest bodajże główną przyczyną że naczynia zaczynają niedomagać. Przeczytaj o tym tutaj, a szczegółowiej w biuletynie nr 25 MapyZdrowia. 5 – Używki RZUĆ PALENIE! Zwłaszcza warto, że to jedna z głównych przyczyn chorób serca. Już w rok po rzuceniu – ryzyko jest 2 razy mniejsze. Alkohol pij
sporadycznie
i z umiarem - lepiej nie
pij w ogóle. 6 – Jedz to, co działa przeciwzapalnie Jedną z głównych przyczyn powstawania zawału są stany zapalne w organizmie – często niezauważane. Jeśli chcesz dbać o swoje serce, zacznij od lekkiej modyfikacji swojej diety. Owoce i warzywa aż roją się od naturalnych antyoksydantów, takich jak np. kwercetyna (głównie jabłka i cebula) i kurkumina. JEDZ 3 RAZY DZIENNIE owoce i warzywa. Warzywa do 3 głównych posiłków dnia: obiadu, kolacji i śniadania. Owoce do przekąsek pomiędzy tymi głównymi posiłkami.
Pij dużo zielonej herbaty i soku z granatów. Uzupełnij
swoją dietę o warzywa i owoce. I,
co najlepsze, jedz ciemną, gorzką czekoladę.
Flawonoidy zawarte w kakao obniżają ciśnienie krwi i pomagają utrzymać
naczynia krwionośne w dobrej kondycji. A nie potrzeba wiele. Wystarczy mądrze oczyszczać organizm. Ten temat i w ogóle stany zapalne wykraczają poza cel niniejszego artykułu - zobacz przyczynki np. Reklamy leków, itp. 7 – Jedz więcej błonnika. Plus przyspiesza przesuwanie „odpadków” w wiadome miejsce. Nasi przodkowie jedli do 100 gramów błonnika dziennie. Współczesny człowiek… je nie więcej niż 20 – mniej niż oficjalna norma, która i tak jest niska! Błonnik poprawia w cholesterolu stosunek frakcji HDL do LDL. Punkty 3, 4, 6 i 7 dotyczą prawidłowej diety. By tutaj nie przeładowywać niniejszego wykazu - więcej o tym napiszę za jakiś czas w artykule Dieta dla serca. 8
– MNIEJ STRESU. ● Weź dwuminutowe wakacje. Zamknij oczy i wyobraź sobie taką scenerię: łowisz ryby z łódki po środku jeziora… kołyszą Cię fale… wiatr łamie ciepło padających promieni. ● Wstrzymaj oddech. Podniesiesz na chwilę ilość dwutlenku węgla we krwi i się uspokoisz. Dwutlenek węgla to substancja rozluźniająca mięśnie i odprężająca. ● Bądź dobry dla ludzi. Każdy akt bezinteresownej pomocy powoduje uwolnienie oksytocyny do krwiobiegu. Oksytocyna to hormon, który przeciwdziała stresowi. ● Po wysiłku fizycznym wydzielają się hormony szczęścia – endorfiny, które bardzo skutecznie niwelują stres. ● Poczytaj więcej o redukcji stresu - np.: Stresy (i linki), oraz podane tam pozycje literatury, Relaksacja, ... ● Istnieje pojęcie koherencja serca – to fizjologiczny stan, który pojawia się, kiedy przez dłuższy czas nasze serce bije w regularnym rytmie. Gregg Braden podaje, że jest to pewna określona norma – 0,10 Hz (0,10 cykli na sekundę). Taki rytm wytwarza bardzo regularną sinusoidę, matematyczny wręcz ideał, a sam stan koherencji jest wyjątkowo korzystny dla naszego zdrowia, ponieważ osiągamy upragniony spokój... Więcej o tym np. w Heart Math Institute (w Polsce zajmuje sie tym Katarzyna Marek). Możemy do stresu podejść z innej strony - ograniczać najszkodliwsze nawyki dla serca. Przykładowo: a. Długie oglądanie TV. Godziny siedzenia zwiększają ryzyko zawału i udaru. Co robić? Często wstawać i chodzić przez chwilę. Jak na przykład dzwoni telefon, to wstać i odebrać, nie siedzieć. b. Wrogość, depresja, złość. Ataki serca, bóle w klatce piersiowej – najczęściej występują, jak się złościmy, jak na kogoś krzyczymy ze złości, jak jesteśmy przybici i smutni. Co robić? Rozwiązywać swoje problemy w stanie spokoju, z nastawieniem przyjaznym. c. Chrapanie. Niby nic takiego. Ale to często znak czegoś bardziej poważnego: obstrukcyjnego bezdechu sennego! A ten zaś może znacząco zwiększyć ciśnienie krwi i zagrozić sercu. Co robić? Medycyna konwencjonalna w tym wypadku ma wiele skutecznych rozwiązań. Udać się do lekarza. d. Separacja od świata. Często
siedzisz w domu? Jesteś samotny? Rzadko się spotykasz ze znajomymi? Niestety
może to nie wyjść na dobre! Wykazano, że towarzyski tryb życia sprzyja zdrowiu…
także zdrowiu serca. Są też sposoby na bazie odpowiedniej diety, np. zapewnijmy w niej dużo magnezu, ponieważ magnez rozluźnia naczynia i poprawia pracę serca (tam więcej o pożytkach magnezu dla serca i zdrowia w ogóle).
Powyższe punkty to dość
arbitralny wybór i taki, który wydaje się dość oczywisty. A) Pewien roztwór to obrońca serca: 1 – Poprawia dopływ krwi i dostawę ważnych składników odżywczych. 2 – Chroni naczynia krwionośne dzięki swojemu działaniu przeciwzapalnemu. 3 – Poprawia wszystkie parametry świadczące o stanie zdrowia serca: pojemność minutowa serca… ciśnienie w tętnicy płucnej… tętno… średnie ciśnienie tętnicze… krążenie mózgowie i ciśnienie śródczaszkowe. 4 – Zapobiega patologicznej agregacji płytek krwi, czyli zlepianiu się ich! …Mowa o roztworze DMSO. W tym artykule
czytamy m.in.: Sugeruję przeczytanie, bo DMSO pomaga na 100 rzeczy przynajmniej! B) Zdrowe zęby Jeśli nie zadbasz odpowiednio o higienę jamy ustnej zwiększasz ryzyko zachorowania na choroby SERCA czy cukrzycę... Dowiedz się więcej oglądając ten filmik: By mieć zdrowe SERCE... dbaj o ZĘBY A jeśli chcesz wiedzieć o tym więcej, to zobacz jeszcze ten tutejszy artykuł o zębach. C) ReiKi. Zaskoczenie? W uznanej książce medycznej „Braunwald’s Heart Disease” na stronie 1022 napisano o ReiKi pozytywnie. Ba, kilka największych ośrodków leczniczych w Stanach stosuje ReiKi jako
wsparcie w powrocie do zdrowia po przebytej operacji na sercu. Co więcej, ta prestiżowa książka naukowa dla kardiologów zaleca także
akupunkturę w ochronie serca.
------- To tyle na ten raz, bo jak na popularny artykuł to i tak za dużo tu wątków.
W szczególności lubię powracać do tematu "przestrzeni serca" wspomnianej w artykule o szerszym - duchowym spojrzeniu na zdrowie, w tym o podejściu Franka Kinslowa i wszystkich technik dwupunktu. Patrz też różne podobne ujęcia tematu - np. Podążanie drogą serca (Ingwar Nowicki).
A skoro o sercu jako synonimie empatii - zerknij jeszcze tutaj Nasze serca. (to miejsce ma swój bannerek na prawym marginesie - z serduszkiem).
W maju 2017 opracował Leszek Korolkiewicz
|
Zapisz się na
(Twoje dane sa całkowicie bezpieczne, Twoja Super Ochrona Medyczna
|
Wyszukiwarka lokalna Umożliwia wyszukiwanie wg stopnia
dopasowania lub dat (patrz opcje wyników po wyświetleniu).
Copyright Leszek
Korolkiewicz 2007-19
admin( @ )lepszezdrowie.info
Zastrzeżenie i
Polityka Prywatności |