Kawa a wątroba i inne mity

Kawa a wątroba i inne mity

Już sporo było o korzyściach z kawy (dojrzewam do podsumowania, ale jeszcze nie wszystko zostało powiedziane, więc na razie skorzystaj, jeśliś cieKAWY, z lokalnej wyszukiwarki).

Dziś ciąg dalszy dzięki kolejnemu artykułowi Katarzyny Świątkowskiej (lek. med.) który cytuję poniżej. W nawiasach [ ] parę uwag własnych.

Wracam do tematu kawy.
Jest to perfekcyjny przykład na to jak mocno zakorzenione są w naszych głowach pewne mity.
Wcale nie uważam, że akurat w tym przypadku, to są „ciekawostki”. Bo kawa to najczęściej po wodzie, herbacie spożywany napój świata. I jeśli wpływa na zdrowie w określony – POZYTYWNY - sposób, to jest ważne. W skali społecznej, nawet bardzo.

Jeśli mnóstwo ludzi odmawia jej sobie w trosce o zdrowie... niepotrzebnie ... bo kawa to mogłaby im nawet... pomóc.

I jeszcze … kawa jest świetnym przykładem na to, jak trudno „fachowcom” od zdrowia zaakceptować fakt, że coś, w co wierzyli przez lata i powtarzali swoim pacjentom okazuje się… błędnym i szkodliwym mitem…(co wyraźnie widać w niektórych komentarzach :-)) [dotyczy wpisów Autorki na facebooku i blogu].

Pasjonuje mnie medycyna prewencyjna. Nie uważam, że dbanie o zdrowie to tylko kwestia odwiedzenia przychodni po to, by dostać kolejną receptę lub skierowanie na badania.
Pewnie, odpowiednia diagnostyka i nowoczesne leczenie to podstawa.
Ale jest też druga strona medalu...nasze codzienne małe wybory.
Mają ogromny wpływ na zdrowie. Niedoceniany.

Jeśli chodzi o kawę.
Zaznaczę jeszcze. Już to tłumaczyłam. Są osoby którym natura przydzieliła wyjątkowo leniwe enzymy związane z przetwarzaniem kofeiny. Bo kofeina, kiedy ją spożyjemy, jest w zdecydowanej większości metabolizowana przez białka, które mają swoją fachową nazwę brzmiącą: „ izoenzymy 1A2 cytochromu P450 (w skrócie CYP1A2)” .

Użyjmy prostszych słów i po prostu powiedzmy: dzięki CYP1A2 organizm pozbywa się tej substancji po wcześniejszym „przerobieniu” do innych związków (głównie paraksantyny) które mogą być wydalane z moczem i grzecznie opuścić nasze ciało.
Sprawność CYP1A2 jest uzależniona od genów (zresztą nie tylko) i jest to powód dlaczego różni się ona wyraźnie pomiędzy ludźmi.
Mówi się o „wolnych” i „szybkich” izoenzymach CYP1A2. Posiadacze „wolnych” wersji mają problem ze sprawnym pozbywaniem się kofeiny z organizmu i dlatego źle reagują na wszelkie produkty zawierające ten związek. Stąd - to oczywiste - nie są dla nich one wskazane.
Na nich kofeina działa źle, ponieważ zbyt długo błąka się po ciele, zamiast być sprawnie przerobiona i grzecznie opuścić organizm.
Ale oni to wiedzą … po kawie z kofeiną odczuwają nieprzyjemne uczucie rozdrażnienia, bóle głowy, brzucha, nudności, bezsenności. I co najważniejsze, kofeina działa niekorzystnie na ich układ krążenia (4).

Wszyscy inni (których jest zdecydowana większość) - nie powinni mieć wyrzutów sumienia, kiedy przygotowują sobie kolejną filiżankę kawy, po której czują się świetnie.

DETOKS TRWAJĄCY CAŁĄ DOBĘ.
Porozmawiajmy teraz o naszej wątrobie. I o tym jak na nią wpływa kawa…

Czy jej szkodzi?

Nie.

W świetle wiarygodnych badań publikowanych w ostatnich latach - kawa powinna być POLECANA osobom mającym „problemy z wątrobą”.
A takich ludzi jest niemało.

Nasza droga wątroba … działa jak przetwórnia, oczyszczalnia ścieków, punkt neutralizowania odpadów - gdzie są one rozbijane, przerabiane i usuwane z krwi, zanim zdążą poczynić szkody. A jeszcze do tego wszystkiego jest też fabryką produkującą białka ważne (chociażby) dla krzepnięcia krwi.

Chociaż powszechnie określenie "oczyszczanie" kojarzy się z jakąś kuracją, którą ktoś nam chce sprzedać, to tak naprawdę, naturalny detox dzieje się nieustannie wewnątrz nas.
Głównie w wątrobie. Dlatego lepiej o nią dbać i szanować.
Zapewnić jej odpowiednią dietę zawierającą niezbędne składniki odżywcze, których ten narząd potrzebuje do prawidłowego wypełniania tego całego mnóstwa obowiązków.

I, oczywiście, żeby jej nie truć. Nasza wątroba jest bardzo wrażliwa na działanie czynników szkodliwych, takich jak nadmiar alkoholu, dieta obładowana tłuszczami, przetworzonymi węglowodanami i chemicznymi dodatkami. Cierpi.

Dzisiaj „kuracje oczyszczające” to dla wielu pomysł na „biznes”. Albo raczej na nieuczciwe zarobienie pieniędzy.
"Cudowne plastry wyciągające toksyny" … przez pięty.
"Przeciwdziałające chorobom i leczące "czyszczenie jelita grubego".
Kuracje lub pigułki, które mają moc oczyszczającą.
Wow.

Któż z nas nie zetknął się z taką ofertą ?

Ale, niestety, sposoby te są skuteczne tylko w oczyszczaniu... portfela.
Co gorsza, niektóre mogą bardzo szkodzić.
I to za nasze własne (wcale niemałe) pieniądze.
Dziwię się, że nie zajmuje się tym prokurator...albo choćby Izby Lekarskie...naprawdę... bo to takie oszustwo...

[znalazłbym dużo istotniejsze zadania dla prokuratury związane ze zdrowiem...]

(wiem, wiem, w tym momencie po raz kolejny naraziłam sie kolejnej grupie ;) dlatego, powoli przenoszę się na bloga - tam mnie nie można tak blokować).

Reklamy „cudownych” suplementów „na wątrobę” bazują na tkwiącym w każdym z nas marzeniu, a raczej pokusie, by kupić czarodziejską różdżkę , pomachać nią i naprawić skutki tego, że zdarzyło nam się przesadzić w czasie świąt, czy na imieninach cioci. Masz problem?
Dolegliwości nie pozwalające najeść się kiełbasy ?
Nie ma sprawy.
Reklamy obiecują : „po prostu, kup naszą pastylkę”.
Sugerują, że nie tylko pochłoniesz wtedy ten świąteczny obiad bez problemu, ale będziesz wyglądał tak błogo i radośnie, jakby to, co połknąłeś, zawierało też jakąś „uszczęśliwiającą” substancję , której w świetle prawa, nie wolno rozprowadzać w żadnym cywilizowanym kraju.

Prawda jest niestety inna. (Też żałuję).
Jeśli mamy dolegliwości pokazywane na początku tych reklam, to dla naszego dobra, należy je skonsultować z lekarzem i przeprowadzić odpowiednią diagnostykę a nie biec po jakieś pigułki do apteki, czy sklepu zielarskiego.

UCIEKAJĄCE ENZYMY SUGERUJĄ KŁOPOTY

Skąd wiadomo, że kawa pomaga wątrobie? Jak to badano?
Jednym ze sposobów na stwierdzenie, czy z naszą wątrobą wszystko jest w porządku jest pobranie krwi i sprawdzenie tego, jaki jest w niej poziom pewnych enzymów, które u zdrowego człowieka występują w niewielkich ilościach.
Normalnie, to one znajdują się wewnątrz komórek narządów, a nie krążą sobie we krwi. To się zmienia, gdy ich „mieszkanie”, czyli odpowiednie komórki, np. wątrobowe, ulegną uszkodzeniu. Mogą wtedy „wyciekać” i przechodzić do surowicy.
To właśnie badamy testami laboratoryjnymi.

Określamy w nich, między innymi, poziom „aminotransferaz”, do których należą aminotransferaza alaninowa (w skrócie AlAT), aminotransferaza asparaginianowa (w skrócie AspAT).
Dlatego Wasz lekarz wypisuje czasami skierowanie na to badanie.
Bo ich podwyższony poziom świadczy o tym, że coś złego dzieje się w organizmie, jest oznaką uszkodzenia komórek, i to najczęściej właśnie wątrobowych.

Alkohol, wiele leków, zwłaszcza zażywanych w nadmiarze, zapalenie, może działać niszcząco na wątrobę i powodować uciekanie aminotransferaz do surowicy.

Żeby być dokładnym - aminotransferazy też, choć w znacznie mniejszych ilościach, są obecne w niektórych innych narządach (komórkach serca, mięśni szkieletowych, nerek, mózgu), niemniej, najczęstszą przyczyną podniesionego ich poziomu są „problemy z wątrobą”.

Gamma-glutamylotransferaza (w skrócie GGTP).
Jeśli jeszcze nie badaliście jego poziomu w surowicy, to pewnie kiedyś będziecie, bo to dużo wnoszące badanie.
Kolejny enzym.
„Siedzi” sobie spokojnie w błonie komórkowej komórek wątrobowych, a jego ilość we krwi może zwiększać się wtedy, kiedy uszkadzające wątrobę czynniki „wygonią” go stamtąd. A dzieje się tak pod wpływem różnych leków, otyłości (24), palenia papierosów (25), zaawansowanego wieku (26). Bardzo częstym powodem takiego stanu rzeczy jest nadmierna konsumpcja alkoholu. (Też, jak aminotransferazy - GGTP występuje w największej ilości w wątrobie, choć obecny jest i w trzustce, nerkach i jelicie).

Do rzeczy.
Jaki związek łączy AlAT, AspAT i GGTP z kawą?
To ważne.
Obserwowano niejednokrotnie, że osoby zagrożone chorobami wątroby, ale jednocześnie spożywające systematycznie kawę, mają niższy poziom w surowicy enzymów świadczących o uszkodzeniu komórek wątrobowych, aniżeli kawowi abstynenci. I to w sposób proporcjonalny do ilości spożywanej kawy. Czyli, im większa jest ilość spożywanej kawy, tym poziom enzymów będących wykładnikami uszkodzenia wątroby - niższy . Zależność taka bywała opisywana w przypadku chorujących na przewlekłe zapalenie wątroby, otyłość, nadmiernie spożywających alkohol, palących papierosy.

Oficjalnie ogłoszono też, że ci spośród pacjentów z przewlekłą chorobą wątroby, którzy spożywają kawę, mają zmniejszone ryzyko progresji do marskości. A wśród pacjentów z rozwiniętą marskością wątroby obserwuje się mniejszą śmiertelność w grupie miłośników kawy. Chorzy na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C, konsumujący systematycznie kawę uzyskują lepsze wyniki terapii przeciwwirusowej.
Jeszcze do tego - ilość spożywanej kawy przez pacjentów z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby jest odwrotnie proporcjonalna do stopnia ciężkości zapalenia wątroby.

GGTP świadczący o uszkodzeniu wątroby a kawa

Jedne z pierwszych sygnałów pochodziły z Norwegii z lat 1986 i 1990 - były to dwa badania, które ujawniły odwrotną zależność między wielkością spożycia kawy a poziomem GGTP w surowicy (1,2). Podobne wyniki zostały potwierdzone w wielu innych (4-12) raportach, docierających z różnych krajów świata.
W 2013 roku naukowcy z Finlandii analizowali (23) dane dotyczące spożywania kawy, alkoholu i aktywności GGTP w surowicy, jako oznaki uszkodzenia wątroby, które były zbierane od 18.899 osób. Badanie zostało przeprowadzone we współpracy z Narodowym Instytutem Zdrowia i Opieki Społecznej w Finlandii. Brano pod uwagę wskaźnik masy ciała, palenie papierosów i wiek. W przypadku mężczyzn, wzrost GGTP wywołany nadmiernym spożyciem alkoholu (> 280 g czystego alkoholu / tydzień) okazał się być znacznie zmniejszony w przypadku konsumpcji kawy przekraczającej 4 filiżanek dziennie. Podobny trend obserwowano również u kobiet. "Wynik ten potwierdza wcześniejszą obserwację, że kawa chroni wątrobę przed skutkami działania szkodliwych substancji" powiedział Onni Niemelä, profesor Medycyny Uzależnień na Uniwersytecie w Tampere, jeden z autorów badania.

Picie kawy chroni (nieco) wątrobę przed krzywdzącym wpływem alkoholu, ale to nie znaczy, że alkohol popijany kawą staje się nieszkodliwy. Nie, spożywany w większych ilościach, nadal pozostaje TRUCIZNĄ. A od pewnego czasu mówi się o tym, że nawet umiarkowana konsumpcja wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka. Wolałam dodać. Żebym nie była źle zrozumiana.

AlAT, AspAT a kawa

W 1993 roku w pracy zatytułowanej: „Nieoczekiwane efekty konsumpcji kawy w stosunku do aktywności enzymów wątrobowych” naukowcy włoscy opisywali badanie dotyczące ponad 2000 pacjentów wieku 65 lat. Wartości aminotransferazy alaninowej (AlAT) były o 10,3% niższe wśród tych, którzy pili trzy lub więcej filiżanek kawy dziennie (10). Miłośnicy kawy mieli też niższe poziomy GGTP, bilirubiny i fosfatazy alkalicznej.

2005 rok. Spośród uczestników Trzeciego Narodowego Badania Zdrowia i Odżywiania w USA (NHANES) wyłoniono prawie 6000 osób, które cechowała obecność czynników ryzyka uszkodzenia wątroby, do których należały nadmierne spożywanie alkoholu, nadwaga, wirusowe zapalenie wątroby, hemochromatoza lub zaburzenia metabolizmu glukozy. Osoby z tej bardziej zagrożonej grupy, pijące więcej niż 2 szklanki kawy dziennie rzadziej o 46% wykazywały oznaki zaburzenia funkcji wątroby w postaci zwiększonej aktywności AlAT, aniżeli unikający kawy. Najwyższe spożycie kofeiny wiązało się z mniejszym o 69% ryzykiem wystąpienia podwyższonego poziomu AlAT. Taka zależność była zauważalna we wszystkich podgrupach, wydzielonych i analizowanych osobno ze względu na powód ewentualnego uszkodzenia wątroby (15).

W japońskim badaniu opublikowanym w 2010 roku, dotyczącym 12 020 mężczyzn odnotowano silny odwrotny związek pomiędzy poziomem konsumpcji kawy i podwyższonymi wartościami AlAT (87). Ale też w jednym z badań zaobserwowano, że codzienne spożywanie 5-6 filiżanek mocnej niefiltrowanej kawy powoduje niewielki wzrost stężenia aminotransferazy alaninowej w surowicy (13).

Marskość wątroby.

Marskość wątroby jest końcowym etapem uszkodzenia. Ma różne przyczyny.
Jest chorobą częstą, dotyczy 4 do 10% populacji, niekiedy bywa rozpoznawaną przypadkowo, Światowa Organizacja Zdrowia ocenia, iż marskość wątroby odpowiada aż za 1,3% wszystkich zgonów na świecie. Dużo. Przyczynami mogą być
m.in. toksyny (przede wszystkim alkohol), choroby autoimmunologiczne, zapalenia, szczególnie wirusowe, choroby metaboliczne.
Uwaga! Uwaga! Liczne badania wykazały, że kawa może obniżać ryzyko rozwoju marskości nawet o 80%.

Cdn…

Przy okazji jeszcze dwa tematy (z bloga www.katarzynaświątkowska.pl )

A jak jest z kawą rozpuszczalną? Czy to chemiczny wytwór szkodzący naszemu zdrowiu?

Zacznijmy od tego, że kawa rozpuszczalna również zawiera polifenole i kofeinę, które to składniki warunkują dobroczynne działanie tego napoju.
Ważne jest, że może być produkowana dwoma sposobami:

1) Pierwszy, tańszy, polega na uzyskaniu naparu z kawy i wyeliminowanie wody za pomocą gorącego powietrza w specjalnych kominach, gdzie rozpyla się go i następnie spadające krople suszy się gorącym powietrzem.

2) Druga metoda to metoda liofilizacji (sublimacji)- jest droższa, ale delikatniejsza i pozwala na zachowanie aromatu i większej ilości aktywnych składników. W tym wypadku zamraża się napar i poddaje się go obniżonemu ciśnieniu, w wyniku tego cząsteczki wody odparowują (sublimują), pozostawiając samą kawę w postaci złotawych kryształków.

Liofilizacja została opracowana i zaczęła być stosowana na szeroką skalę dla potrzeb medycznych - ta metoda pozwala bowiem na przechowywanie i transportowanie materiałów biologicznych, penicylin, bez niszczenia ich struktury.

A jak jest z dodawanym mlekiem i cukrem? Czyli: Słodzić, nie słodzić. Oto jest pytanie…

Generalnie, efekty zdrowotne kawy nie zależą od obecności w niej mleka, ani cukru. Jednak, jest kilka „ale”.

Po pierwsze. Niestety, musimy zauważyć (z pewnym smutkiem, bo to jest pyszne), kawa czasami bywa prawdziwą bombą kaloryczną. Jeśli konsumujemy ją na przykład z dodatkiem smakowego syropu, lodów i bitej śmietany. I nie wiadomo kiedy pochłonęliśmy 500-600 kilokalorii, które nam, kobietom najczęściej gromadzą się nie w tym miejscu, gdzie byśmy chciały. Znamy to powiedzenie „Chwila przyjemności, na zawsze przy kości”. Na taką kawę trzeba uważać.

Po drugie. Częste pytanie czy słodzenie kawy, herbaty jest niezdrowe? Żeby znaleźć odpowiedź, pobawmy się w matematyków i coś porównajmy. Zestawmy tę ilość cukru, którą wsypujemy do kawy z innymi źródłami.

Łyżeczka cukru stołowego to 20 kcal i 5 gramów węglowodanów, których indeks glikemiczny wynosi 70. Teraz, to zdanie przekładamy na „normalny”, czyli zrozumiały dla większości ludzi język.

Węglowodany to to samo co cukry.

Mogą być one proste lub złożone. Najprostszym jest glukoza. Jej cząsteczki składają się tylko z jednej podjednostki i one nie są połączone ze sobą. Spożyte - łatwo wnikają do naszej krwi podnosząc w niej „poziom cukru”. Dlatego, że glukoza ma taką nieskomplikowana budowę, stanowi punkt odniesienia dla innych węglowodanów. Szybkość, z jaką cząsteczki cukrów prostych uwolnionych z węglowodanów bardziej złożonych przeskakują do krwi, porównujemy właśnie do glukozy. Założono , że ma ona indeks glikemiczny równy 100 (IG=100).

„Indeks glikemiczny” to ważna cecha i warto zapoznać się z tym określeniem, choć pewnie dla wielu osób brzmi skomplikowanie. Jest to wskaźnik mówiący właśnie o tym, czy określone węglowodany są szybkie, czy leniwe [ patrz Indeks glikemiczny , Badania nad indeksem glikemicznym, ... ].
I akurat w tym przypadku, wolimy lenistwo. Węglowodany mające wysoki indeks glikemiczny są zdolne do szybkiego „przeskakiwania” z przewodu pokarmowego do naszej krwi. Powoduje to szybki wzrost poziomu cukru we krwi.
I, co najważniejsze, z wielu powodów nie jest korzystne.

Cukier stołowy (fachowo nazywany sacharozą), który przechowujemy w naszych cukierniczkach, jest trochę bardziej złożony niż glukoza - każda jego cząsteczka składa się z dwóch połączonych podjednostek [glukoza i sacharoza - zobacz artykulik Niebezpieczna fruktoza].
Po wypiciu posłodzonej nim kawy, herbaty, czy zjedzeniu ciasteczka, w naszym przewodzie pokarmowym musi być pieczołowicie rozłożony przez enzymy trawienne na pojedyncze elementy i dopiero one mogą przeniknąć do krwi. Wszystko trwa nieco dłużej niż w przypadku glukozy.

Niewielka kromka chleba pszennego - waży przeciętnie 25 gramów, ma 64 kcal i 54% (14 g) węglowodanów złożonych w postaci skrobi zbudowanej z wielu cegiełek cukrowych połączonych ze sobą. W przewodzie pokarmowym te połączenia są szybko rozrywane przez enzymy trawienne i te cegiełki sprawnie wnikają do krwi. Białe pieczywo charakteryzuje wyższy od cukru stołowego indeks glikemiczny, bo wynoszący aż IG=90 (cukier stołowy ma IG=70). Oznacza to, że cukier z chleba, czy białych bułek, szybciej przenika do krwi.

Ale, z drugiej strony, pieczywo w odróżnieniu od „białego” cukru nie składa się z samych węglowodanów. Bułka kajzerka waży około 60g, ma 170 kcal, w 58% utworzona jest z węglowodanów, czyli policzmy - 58% z 60g daje nam 35 g czystych węglowodanów. Zauważmy… możemy spojrzeć na kajzerkę jako na coś, co szybko zamienia się po spożyciu w ilość glukozy odpowiadającej SIEDMIU łyżeczkom cukru stołowego.

A razowiec? Czy słusznie jest uznawany często za produkt, który można polecać diabetykom i odchudzającym się?
Indeks glikemiczny chleba razowego żytniego wynosi 65. Kromka waży około 35 g, ma 75 kcal i zawiera 51% węglowodanów. Reasumując, 51% z 35g daje nam 18 gramów węglowodanów. Mała kromka razowca dostarcza nam tyle węglowodanów, ile jest w trzech i pół łyżeczkach cukru i są one tylko nieco bardziej leniwe niż te, które znajdziemy w cukrze stołowym. Tutaj jednak zaznaczmy, że prawdziwy razowiec ma też zdrowe składniki -błonnik, witaminy i mikroelementy… obok cukru…

Skrobia zawarta w mące (czy to białej, czy razowej), w naszym przewodzie pokarmowym rozpada się dość szybko na pojedyncze cegiełki (cukry proste), które energicznie wnikając do naszej krwi, powodują podniesienie w niej poziomu glukozy. To tempo jest też uzależnione od tego, co na tym chlebie się znajduje. Jeśli kromka jest posmarowana masłem i obłożona sałatą i serem, to cukier zawarty w mące, z której go upieczono wolniej się wchłania. Białko, błonnik, tłuszcze „aresztują ” i spowalniają wchłanianie węglowodanów.

Chorzy na cukrzycę, osoby cierpiące na insulinooporność, czy odchudzające się, powinny spojrzeć na wszechobecne w naszym życiu pieczywo pod kątem tego, co dzieje się z poziomem cukru w krwi po jego konsumpcji. Jeśli to przeanalizujemy, okaże się, że łyżeczka, czy nawet dwie łyżeczki cukru dodane do kawy czy herbaty nie są wcale takim strasznym grzechem :)

Przypisy do artykułu.

1) Arnesen E, Huseby NE, Brenn T, et al. The TromsO heart study: distribution of, and determinants for, gamma-glutamyltransferase in a
free-living population. Scand J Clin Lab Invest 1986; 46: 63–70.
2) Nilssen O, Forde OH, Brenn T. The Tromso study: distribution and population determinants of gamma-glutamyltransferase. Am J
Epidemiol 1990; 132: 318–26.
3) Impact of Coffee on Liver Diseases A Systematic Review Sammy Saab, Divya Mallam, Gerald A. Cox II, Myron J. Tong Disclosures ,
Liver International. 2014;34(4):495-504.
4) Nilssen O, Forde OH. Seven-year longitudinal population study of change in gamma-glutamyltransferase: the Tromso Study. Am J
Epidemiol 1994; 139: 787–92.
5) Tanaka K, Tokunaga S, Kono S, et al. Coffee consumption and decreased serum gamma-glutamyltransferase and aminotransferase
activities among male alcohol drinkers. Int J Epidemiol 1998; 27: 438–43.
6)Kono S, Shinchi K, Imanishi K, et al. Coffee and serum gamma-glutamyltransferase: a study of self-defense officials in Japan. Am J
Epidemiol 1994; 139: 723–7.
7) Honjo S, Kono S, Ogawa S, et al. Coffee drinking and serum gamma-glutamyltransferase: an extended study of self-defense officials
of Japan. Ann Epidemiol 1999; 9: 325–31.
8) Honjo S, Kono S, Ogawa S, et al. Coffee consumption and serum aminotransferases in middle-aged Japanese men. J Clin Epidemiol 2001;
54: 823–9.
9) Nakanishi N, Nakamura K, Nakajima K, et al. Coffee consumption and decreased serum gamma-glutamyltransferase: a study of middle-
aged Japanese men. Eur J Epidemiol 2000; 16: 419–23.
10) Casiglia E, Spolaore P, Ginocchio G, Ambrosio GB. Unexpected effects of coffee consumption on liver enzymes. Eur J Epidemiol 1993;
9: 293–7.
11) Pintus F, Mascia P. Distribution and population determinants of gamma-glutamyltransferase in a random sample of Sardinian
inhabitants. Eur J Epidemiol 1996; 12: 71–6.
12) Poikolainen K, Vartiainen E. Determinants of gammaglutamyltransferase: positive interaction with alcohol and body mass index, negative association with coffee. Am J Epidemiol 1997; 146: 1019–24
13) Urgert R, Meyboom S, Kuilman M, et al. Comparison of effect of cafetiere and filtered coffee on serum concentrations of liver
aminotransferases and lipids: six month randomized controlled trial. BMJ 1996; 313: 1362–6
14) Modi AA, Feld JJ, Park Y, et al. Increased caffeine consumption is associated with reduced hepatic fibrosis. J Hepatol 2010; 51: 201–9.
15) Ruhl CE, Everhart JE. Coffee and caffeine consumption reduce the risk of elevated serum alanine aminotransferase activity in the
United States. Gastroenterology 2005; 128: 24–32.
16) Giovanni Corrao,, Antonella Zambon, Vincenzo Bagnardi, Amleto D'Amicis, Arthur Klatsky, Coffee, Caffeine, and the Risk of Liver
Cirrhosis , Annals of Epidemiology, Volume 11, Issue 7 , Pages 458-465, October 2001
17) Hepatology. 2014 Aug;60(2):661-9. doi: 10.1002/hep.27054. Epub 2014 Jun 24. Coffee, alcohol and other beverages in relation to
cirrhosis mortality: the Singapore Chinese Health Study. Goh GB, Chow WC, Wang R, Yuan JM, Koh WP.
18) Am J Epidemiol. 1992 Nov 15;136(10):1248-57. Alcohol, smoking, coffee, and cirrhosis. Klatsky , Armstrong .
19) Aage Tverdal, Svetlana Skurtveit Norwegian Institute of Public Health Coffee Intake and Mortality from Liver Cirrhosis , , Oslo,
Norway Annals of Epidemiology Volume 13, Issue 6 , Pages 419-423, July 2003
20) Arthur L. Klatsky, Cynthia Morton, Natalia Udaltsova, Gary D. Friedman, Coffee, Cirrhosis, and Transaminase Enzymes , Arch Intern
Med. 2006;166(11):1190-1195. doi:10.1001/archinte.166.11.1190.
21) Canadian Journal of Cardiology, Caffeine Intake and Atrial Fibrillation Incidence: Dose Response Meta-analysis of Prospective
Cohort Studies April 2014Volume 30, Issue 4, Pages 448–454 Min Cheng, MD, Zunsong Hu, Xiangfeng Lu, Jianfeng Huang, Dongfeng Gu,
22) Gallus S, Tavani A, Negri E, La Vecchia C. Does coffee protect against liver cirrhosis? Ann Epidemiol 2002; 12: 202–5.
23) Danielsson J, Kangastupa P, Laatikainen T, Aalto M, Niemelä O. Dose- and gender-dependent interactions between coffee consumption
and serum GGT activity in alcohol consumers. Alcohol Alcohol. 2013 May-Jun;48(3):303-7. doi: 10.1093/alcalc/agt017. Epub 2013 Mar 14.
24) Alatalo PI, Koivisto HM, Hietala JP et al. (2009) Gender-dependent impacts of body mass index and moderate alcohol consumption on
serum uric acid—an index of oxidant stress status? Free Radic Biol Med 46:1233–8.
25) Breitling LP, Raum E, Müller H et al. (2009) Synergism between smoking and alcohol consumption with respect to serum gamma-
glutamyltransferase. Hepatology 49:802–8.
26) Tynjälä J, Kangastupa P, Laatikainen T et al. (2012) Effect of age and gender on the relationship between alcohol consumption and
serum GGT: time to recalibrate goals for normal ranges. Alcohol Alcohol 47:558–62
27) Ong A, Wong VW, Wong GL, Chan HL. The effect of caffeine and alcohol consumption on liver fibrosis—a study of 1045 Asian hepatitis
B patients using transient elastography. Liver Int. 2011; 31: 1047–53.
28) Freedman ND, Everhart JE, Hoefs JC, et al. Coffee intake is associated with lower rates of liver disease progression in chronic
hepatitis C. J Hepatol 2009; 50: 1360–9.
29) Freedman ND, Curto TM, Lindsay KL, et al. Coffee consumption is associated with response to peginterferon and ribavirin therapy in
patients with chronic hepatitis C. Gastroenterology 2011; 140: 1961–9.
30) Costentin CE, Roudot-Thoraval F, Zafrani ES, et al. Association of caffeine intake and histological features of chronic hepatitis
C. J Hepatol 2011; 54: 1123–9.
87) Anty R, Marjoux S, Iannelli A et al. Regular coffee but not espresso drinking is protective against fibrosis in a cohort mainly
composed of morbidly obese European women with NAFLD undergoing bariatric surgery. J. Hepatol. 2012; 57: 1090–6.

opr. LK

Zdrowie i Fitness

Zdrowie ze ^ smakiem

Widge