|
Startowa
Do nadrzędnej
Nowości
English
Komunikaty
Anty
Inne
English articles
O nas
Współpraca
Linki
Polecamy
Ściągnij sobie
Zastrzeżenie
| |
Biofeedback
czyli biologiczne sprzężenie zwrotne.
(art, z 2007 r.)
Biofeedback jest metodą opartą na monitorowaniu
i kontroli czynności biologicznej, jaką jest czynność bioelektryczna pracującego
mózgu, i/lub czynności fizjologicznych.
Wykorzystuje się zwrotne podawanie informacji o przebiegu i parametrach
monitorowanej czynności fizjologicznej. Uzyskane tą drogą informacje umożliwiają
kontrolę i optymalizację monitorowanego parametru, a tym samym te czynności.
Proces zwracania informacji zwany jest sprzężeniem zwrotnym, z angielskiego
"feedback", a ponieważ dotyczy funkcji żywych organizmów, zwany
jest: Biofeedback. W leczeniu i terapii biologiczne sprzężenie zwrotne jest
techniką, w której ludzie trenują ulepszanie swojego zdrowia przez używanie
sygnałów z własnego ciała .
Biofeeback'owi służą urządzenia pozwalające w szczególności
zsynchronizować fale mózgowe (omówione dalej) na zasadzie sprzężenia
zwrotnego, czyli uświadamiania sobie takich funkcji organizmu, które zazwyczaj
przebiegają automatycznie, bez udziału naszej świadomości. Wykorzystując tę
technikę można także nauczyć się kontrolować (w ograniczonym zakresie)
takie funkcje organizmu jak przepływ krwi i częstotliwość uderzeń serca.
Ministerstwo zdrowia USA uważa, że biofeedback,
jest jednym z wielu instrumentów dostępnych w profesjonalnej opiece nad
zdrowiem. Także w Polsce rozwija się stosowanie biofeedback w lecznictwie
(patrz np. ośrodki wymienione na http://www.eeg-biofeedback.com.pl/index.php?mod=osrodki).
Rodzaje biofeedback
Istnieje wiele odmian biofeedback, w zależności od tego, jaki parametr
fizjologiczny chcemy monitorować i kształtować. Najbardziej znane wykorzystują
obserwację:
- oporności skóry (GSR)
- temperatury
- oddechu
- pulsu serca
- mięśni (EMG)
- czynności bioelektrycznej mózgu (EEG).
Przykładowo, Eeg Biofeedback jest formą
biofeedback'u, wykorzystującą do monitorowania i trenowania czynność
bioelektryczną generowaną przez pracujący mózg. Podstawą treningu jest
wykorzystywanie zdolności neuronów do trwałych przekształceń
funkcjonalnych. Metoda należy do neuropsychoterapii instrumentalnej. Oprócz
psychoterapeuty jest tu potrzebna specjalistyczna aparatura EEG. Metoda powstała
w ośrodku szkolenia astronautów NASA, następnie weszła do medycyny
klinicznej. Za jej pomocą osoba poddawana treningowi uczy się czynności
swojego mózgu. Uczy się jak zmieniać pozytywnie wzorzec wytwarzanych fal mózgowych
(wzmacniać pożądane i hamować niepożądane), bowiem stan naszego umysłu i
zachowanie łączą się we wzorcu pracy mózgu.
Poprzez specjalistycznie uwarunkowany trening prowadzi do wzrostu funkcji
poznawczych mózgu oraz poprawia jakościowo jego pracę sprawiając lepsze
funkcjonowanie organizmu. Metoda stwarza możliwość korygowania dysfunkcji mózgowych
powstałych w wyniku zaburzeń rozwoju mózgu oraz jego urazów.
EEG Biofeedback to medyczna metoda zwiększania
możliwości umysłu: poprawia koncentrację uwagi, szybkość myślenia,
kreatywność, pamięć, polepsza nastrój, samoocenę i sen, równocześnie
uczy relaksu.
Treningi wskazane są także dla ludzi z zaburzeniami funkcji poznawczych, z
zaburzeniami psychosomatycznymi, z zaburzeniami samooceny, depresją, lękiem i
napadami paniki, zaburzeniami procesu uczenia się, zaburzeniami koncentracji
uwagi i nadpobudliwością psychoruchową, zaburzeniami snu, przy przewlekłych
bólach, w terapii tików i zespołu Touretta, natręctwach, pomocniczo w
terapii uzależnień i w zaburzeniach przyjmowania pokarmów.
Treningi pomagają w leczeniu wielu chorób neurologicznych i psychicznych.
Dobre efekty uzyskuje się w terapii stanów po urazach czaszki, po udarach mózgu,
w mózgowym porażeniu dziecięcym, w padaczce - również opornej na leczenie.
Z kolei, GSR Biofeedback wykorzystuje monitorowanie i kontrolę zmian
przewodnictwa skóry pod wpływem zjawisk zewnętrznych, jak i wewnętrznych ,
zachodzących w organizmie.
Połączone techniki zapewniają wyższą skuteczność treningu/terapii.
Podsumowując krótko - fizjoterapeuci używają biologicznego sprzężenia
zwrotnego, aby odzyskać ruch u poszkodowanych z paraliżem mięśni,
psycholodzy używają tej metody, aby usunąć napięcia i niepokoje, a ich
klienci uczą się relaksu. Specjaliści w wielu różnych dyscyplinach używają
biologiczne sprzężenia zwrotne do radzenia sobie z bólem.
Dla pacjentów, biologiczne sprzężenie zwrotne jest maszyną działającą jak
rodzaj szóstego zmysłu, który pozwala mu widzieć lub słyszeć działalność
wewnątrz ich ciała . Dla przykładu : maszyna do treningu mięśni. Pokazuje
elektryczne sygnały w mięśniach. Tłumaczy elektryczne sygnały pracujących
mięśni na formy, które pacjenci mogą obserwować: wzrost migania żarówki
lub wyższy ton bipera, za każdym razem, gdy naprężenie mięśni rośnie w
pewnym okresie czasu. Jeżeli pacjenci chcą zwolnić naprężenie mięśni, to
próbują zwalniać częstotliwość błyskającej żarówki lub obniżyć ton
bipera.
Nie jest tutaj naszym celem wgłębiać się ww.
medyczne zastosowania metody, raczej interesuje nas wspomaganie mózgu w
procesie nauki, kreatywności i zapamiętywania. Aspekt medyczny jest szeroko
opisany w literaturze.
Istnieją także inne metody kontrolowania fal mózgowych (np. medytacja, słuchanie
specjalnych nagrań, metoda Silvy) lub wyzwalanie leczniczych zdolności mózgu
(np. metoda bioemanacyjnego sprzężenia mózgu - BSM, patrz wzmianka w naszym artykule). W
omawianym tu biofeeback'u chodzi jednak o świadome oddziaływanie umysłu
metodą sprzężenia zwrotnego przy zastosowaniu rożnych pomocy technicznych.
Popularne zastosowania osobiste włączają też relaks, wspomaganie nauki, przeżywanie
odmiennych stanów świadomości.
Trochę historii
Pierwsze eksperymenty mające wpływ na rozwój
eeg miały miejsce w trzydziestych latach (1929), kiedy to Niemiec Hans Berger
przeprowadzał badania rytmu alfa (8-12 Hz). Po wojnie, Dr Joe Kamiya (japoński
imigrant), jako pierwszy, zaczął w 1958 roku na uniwersytecie w San Francisco
pracować z EEG i systemowym sprzężeniem zwrotnym. Referował, że człowiek
może wysiłkiem woli kontrolować fale alfa (8-12 Hz), co dawniej uważano za
niemożliwe. Kamiy alfa-feedback, który jest kojarzony ze stanem relaksu, stał
się dużym impulsem do dalszych badań. Już od początku lat 60-tych zaczęto
badać zależność aktywności fal eeg - fal alfa z emocjonalnym stanem i
stanem świadomości. Celem tych badań był przede wszystkim stan całkowitego
relaksu. W latach 80-tych alfa-feedback ożył na nowo, w związku z nowymi
terapiami dla stanów uzależnień, w tym alkoholu i narkotyków. Powstaje
protokół treningowy - Peniston & Kulkosky. Prawdziwie burzliwy rozwój eeg
biofeedback ma związek z pracami profesora B. Stermana, w amerykańskim ośrodku
lotów kosmicznych NASA. Pod koniec lat sześćdziesiątych Profesor M.B.
Sterman, stwierdził w czasie badań nad kotami, że aktywność rytmu fal ok.
14 Hz jest obecna zarówno podczas snu, jak i czuwania. Po serii badań na
zwierzętach zaczęto je z ludźmi. W szczególności dalsze eksperymenty (także
innych instytucji) potwierdziły skuteczność treningu SMR w leczeniu padaczki.
Rozwój komputerów osobistych i nowych technologii spowodowały, że metoda eeg
biofeedback rozpoczęła swój burzliwy rozwój, który trwa do chwili obecnej.
W Polsce, pierwsze ogólnokrajowe szkolenie z eeg biofeedback odbyło się 19
listopada 2001r. w Warszawie.
Fale mózgowe
Są elektrycznymi falami generowanymi w każdym mózgu. Zmiany w aktywności
neuronów zachodzą zarówno w czasie przechodzenia ze stanu czuwania w stan
snu, jak i w czasie odbioru, percepcji i analizy bodźców czuciowych, które
zachodzą w określonej kolejności w poszczególnych polach korowych. Dominacja
poszczególnych składowych fal zmienia poziom świadomości ( stan podświadomy,
nieświadomy itd.). Obecność rytmu EEG wskazuje, że mózg wykonuje jakąś
działalność angażując jednocześnie miliony komórek, które działają w
synchronicznym trybie. Ta działalność występuje w pierwszym rzędzie, w
najwyższych 4 warstwach (ok. 6 mm grubości) zewnętrznej warstwy kory mózgowej.
Wszystkie składowe fal mózgowych są zawsze produkowane, ale przewagę pewnych
pożądanych fal mózgowych można uzyskać wysiłkiem woli i systematycznym
treningiem. Produkcja pewnych pożądanych fal, a innych, niepożądanych -
redukcja, jest istotą treningu eeg biofeedback
Pasmo Delta (0,5-4 Hz)
Rytm długi, powolny, pofalowany. Fala delta jest najpowolniejsza ze wszystkich
fal mózgowych. Najczęściej kojarzona z głębokim snem, pewne częstości w
paśmie Delta wywołują uwolnienie hormonu wzrostu, tak zbawiennego dla
uzdrawiania i regeneracji. Teraz wiadomo, dlaczego głęboki sen - jest
regenerujący i podstawowy dla uzdrawiającego procesu. Fale delta są też
obrazem patologicznym, charakteryzującym uszkodzenia mózgu (np. guzy).
Pojawiają się również przy intensywnym wysiłku umysłowym
Pasmo Theta (4-8 Hz)
Theta "leży" bezpośrednio na progu podświadomości. W Biofeedback,
kojarzone z najgłębszym poziomem medytacji. Theta jest też identyfikowane
jako brama do nauki i pamięci. Theta-medytacje zwiększają kreatywność,
proces uczenia się, Theta redukuje stres, budzi intuicję i inne pozazmysłowe
percepcje i umiejętności. Dystrybucja: zwykle regionalna, może zajmować
znaczne obszary kory, może być zlateralizowana albo rozproszona. Subiektywne
emocjonalne stany: intuicyjny, twórczy, fantazjujący, obrazowy, twórczy,
sennie przełączający myśli. Odzyskujący nieświadomy materiał. Powiązane
czynności i zachowania: twórczy, intuicyjny; ale też może być oszalały,
nie skupiony, rozkojarzony. Korelacje fizjologiczne: gojenie się, integracja
umysł/ciało. Skutki treningu: jeśli promowane mogą wywołać fantazjowanie,
stany bliskie transowi - jeśli dobrze znosi stany hipnotyczne. Hamowana
(redukowana), może ulepszać koncentrację, zdolność ogniskowania uwagi. Na
ogół nadmiar fal Theta (płaty czołowe) powoduje dekoncentracje i problemy w
skupieniu uwagi (ADD, ADHD). Charakterystyczne dla depresji, zamkniętych
uszkodzeń głowy oraz epilepsji. Patologiczny nadmiar thety obrazuje śpiączkę
(coma) typu theta.
Pasmo Alfa (8-12 Hz)
To jest miejsce głębokiego odpoczynku, ale niedostateczne dla medytacji. W
Alfie zaczynamy uzyskiwać dostęp do bogactwa kreatywności, które znajduje się
poniżej naszej świadomej świadomości - to jest brama, wejście do głębszych
stanów świadomości. Alfa jest też siedzibą częstości, znanej jako częstością
rezonansu Schumana - częstotliwości rezonansu pola elektromagnetycznego ziemi.
Dystrybucja: regionalna, zwykle zajmuje cały płat kory; duże amplitudy w
potylicy przy zamkniętych oczach. Subiektywne, emocjonalne stany: odprężony,
nieruchomy, ale nie senny; cichy, świadomy. Powiązane czynności i zachowania
: rozmyślanie, brak działania. Twórcza "esencja ", natchnienie,
motywacja, stan marzycielski, odprężony, ale jeszcze czujny. Fizjologiczne
korelacje: odprężony, gojący się. Skutki treningu: wytworzenie relaksu i
odpoczynku. Redukcja stresu - dla niskiej alfy (8 - 10 Hz): wewnętrzna świadomość
samointegracji umysł/ciało, równowaga: dla wysokiej alfy (10 - 12 Hz) :
skupianie się , stan gojący, łączenie ciała i umysłu.
Pasmo Beta > 12 Hz
To pasmo ma a stosunkowo duży zasięg i jest definiowane jak coś powyżej
pasma Alfa. Sprzyjające do inspirującej energii i działania;
scharakteryzowany przez logiczne, analityczne, intelektualne myślenie, werbalną
komunikację.
Pasmo niska beta ( 12 - 15 Hz) - SMR: rytm
sensomotoryczny, czuciowo-ruchowy. Nazywany również niska Beta. Dystrybucja:
zlokalizowana półkulowo i w płatach (czołowy, potyliczny, itd.). Subiektywne
emocjonalne stany: odprężony jeszcze ogniskujący się, integrujący. Zadania
i zachowania: niskie SMR może odzwierciedlać "ADD", brak
zogniskowanej uwagi; wysokie SMR - wysoce czujna, fizyczna cisza. Powiązane
czynności i zachowania: jest hamowany przez ruch; unieruchomienie ciała może
powiększać SMR. Skutki treningu: wzrost SMR może produkować odprężenie ,
polepsza koncentrację uwagi. Pomocny w porządkowaniu deficytów uwagi.
Pasmo środkowa beta (15 - 18 Hz). Nazywana również
Beta1
Jesteś przebudzony, czujny. Twój umysł jest ostry, skupiony. Wykonujesz
zadania szybko, łatwo i możesz pracować z pełną uwagą. W stanie Beta
neurony pracują "ogniście" i szybko, a ty realizujesz, osiągasz
szczytowe zadania. Nowe pomysły i rozwiązania problemów błyskawicznie rodzą
się w twoim umyśle. Trening Beta jest jednym z najczęściej używanych
protokołów w eeg biofeedback dla ADD. Te programy pomagają przygotować się
do egzaminu, uprawiać sport, umożliwiają prezentację, analizę i
organizowanie informacji i inne działalności, gdzie umysłowa raźność i
wysokie poziomy koncentracji są kluczowe dla naszego sukcesu. Dystrybucja:
lokalizowana na różnych obszarach. Może się ogniskować przy jednej
elektrodzie. Subiektywne emocjonalne stany: myślenie, świadomy siebie i
otoczenia. Powiązane czynności i zachowania: umysłowa działalność, zewnętrznie
skupiona uwaga. Fizjologiczne korelacje: raźny, czynny ale nieporuszony (nie
zdenerwowany, nie poirytowany). Skutki treningu: może powiększać umysłowe
zdolności, koncentrację, raźność, inteligencję (IQ)
Pasmo wysokiej bety ( > 18 Hz ). Nazywane również
Beta 2
Dystrybucja : zlokalizowana, może być bardzo zogniskowana . Subiektywne
emocjonalne stany: raźność, poruszenie (zdenerwowanie, irytacja), ekscytacja.
Powiązane czynności i zachowania: umysłowa działalność, tj. obliczenia
matematyczne, planowanie itd. Fizjologiczne korelacje: ogólny aktywacja funkcji
umysłu i ciała. Skutki treningu: może indukować raźność, ale też może
produkować pobudzenie.
Pasmo Gamma ( 40 Hz )
Fale 36 - 44 Hz są jedyną grupą częstotliwości, znalezioną w każdej części
mózgu. To dlatego przyjmuje się, że kiedy mózg musi równocześnie
przetworzyć informację w różnych częściach, to używa 40Hz do równoczesnego
przetwarzania. Dystrybucja: bardzo zlokalizowana. Subiektywne stany emocjonalne:
myślenie; integracyjne myślenie. Procesy skojarzeniowe. Powiązane czynności
i zachowania: wysokiego szczebla przetwarzanie informacji, wiążące różne
modalności i skojarzenia. Fizjologiczne korelacje: przetwarzanie i obróbka
informacji skojarzeniowych. Skutki treningu: mało poznane. Uważa się za
najbardziej wydajną pracę umysłową i twórczą. Aktywacja wysokich fal beta
następuje również w stanach skrajnych przeżyć i emocji.
Podstawowe protokoły treningów eeg
biofeedback
Podstawą treningu eeg biofeedback jest promowanie (wzrost) fal pożądanych:
Alfa, SMR, Beta1(15-19 Hz) oraz hamowanie (redukcja) fal wolnych - z reguły
Delta i Theta i Beta2. Czasami redukuje się i alfę, jeśli występuje w
nadmiarze (płaty czołowe dla ADD i ADHD). Najbardziej podstawowe protokoły
treningowe to:
1) Trening Beta/Theta ; Beta/Delta
2) Trening SMR/Theta ; SMR/Delta
Istotą treningu jest promowanie Bety i SMR poprzez trenowanie przyrostu ich
amplitudy lub statystycznie - częsty pobyt czasowy z działalnością mózgu w
tych pasmach. Równocześnie staramy się redukować amplitudę lub okres
przebywania w paśmie Delty lub Thety.
3) Trening Alfa-Theta
Jest to trening odprężający, promujący pasmo alfy. Osoba trenująca znajduje
się na pograniczu głębokiego relaksu i drzemki. Nadmiar Thety, to sygnał
procesu zasypiania. Wówczas wybudza się trenującą osobę dodatkowym dźwiękiem,
np. dzwonu. Tak więc trenujący znajduje się na pograniczu relaksu i drzemki.
Ogólną zasadą trenowania (są od niej wyjątki), jest przeprowadzanie na półkuli
dominującej (zazwyczaj lewa) treningu Beta (promowanie fal Beta) a na drugiej,
dla harmonii i "wyrównania" - treningu SMR.
Liczba sesji eeg biofeedback
Liczba sesji jest wartością szacunkową i na ogół ma tendencje ku wzrostowi,
aniżeli ku dołowi. Najszybciej regulują się zaburzenia snu, czasami
wystarcza 5-7 sesji. Praktycy neurofeedback twierdzą, że wyraźnie zauważalne
zmiany symptomów następują po każdej porcji 20 treningów. Szacunkowo określa
się :- poprawa funkcji poznawczych (osoby zdrowe) : 10-20 sesji- ADD, ADHD:
40-60 sesji- Lekkie dysfunkcje mózgowe (np. dysleksja): 40-80 sesji- Poważne
uszkodzenia mózgu, z ograniczeniem lub zanikiem funkcji: 80-300 sesji. Treningi
przeprowadza się nie mniej, jak 1 sesja tygodniowo. Optymalnie to 2-3 sesje
tygodniowo.
Terapie wspomagające
Terapia neurofeedback (eeg biofeedback) może być samodzielną, a także,
bardzo często łączona jest z różnymi technikami relaksacyjnymi takimi jak :
muzykoterapia, światłoterapia ( http://www.lightmask.com
) i innymi technikami zapewniającymi rozluźnienie i relaks. ( http://zapper.w.interia.pl , http://www.euronet.nl/users/dixhoorn
). Można używać techniki dźwięków binaural ( http://brain.web-us.com/binaural.htm
), AVS a nawet magnetoterapii.
Urządzenia do biofeedback'u
(nazywane na Zachodzie także mind machines).
Istnieje duża ilość takich urządzeń,
popularnych zwłaszcza w USA. Niektóre z nich - do użytku osobistego - można
nabyć w Polsce. Ich stosowanie podlega uwarunkowaniom podanym we wprowadzeniu do tego działu -
zalecamy przestrzeganie załączonych instrukcji. Szczegóły na stronach
producentów i na www.hypnos.pl
Silva Trainer 1
Mierzy on oporność elektryczną skóry, która zmienia się wraz z częstotliwością
fal mózgowych i w zależności od tej wartości oscyluje z określoną częstotliwością
(zwykle wydając krótkie dźwięki o jakieś częstotliwości). Im bardziej się
relaksujesz, tym wolniej pracuje twój mózg i tym wolniej oscyluje Trainer.
Biologiczne sprzężenie zwrotne polega tutaj na tym, że mózg na bieżąco
rozpoznaje, kiedy spowalnia częstotliwość fal mózgowych i naturalnie
eliminuje te elementy, które w tym przeszkadzają.
Sita Learning System
W tym urządzeniu do wprowadzenia w stan alfa wykorzystane zostały okulary z
dwiema migającymi diodami i czujnik reagujący na rytm oddechu. Więcej o tym
urządzeniu znajdziesz na stronie SITA oraz w naszym artykule .
Watcher
Urządzenie w swym działaniu wykorzystuje zależność pomiędzy poziomem rozluźnienia,
a opornością naskórka Oporność skóry jest dobrym wyznacznikiem rozluźnienia
a zestaw dość dobrze i szybko reaguje na każdą zmianę np. naszego nastroju.
Podczas irytacji, częstotliwość dźwięku generowanego przez program bio
natychmiast się zwiększa. Analogicznie, po zamknięciu oczu i rozluźnieniu się,
zestaw reaguje zmniejszeniem częstotliwości i przyjemniejszym dźwiękiem.
Urządzenie do pracy wymaga komputera wraz z kartą dźwiękową. Wykorzystywane
są trzy programy:
bio - główna aplikacja, która równocześnie
nagrywa poziom relaksu i wykorzystuje biofeedback, modulując częstotliwość
generowanego dźwięku wraz ze zmianą poziomu rozluźnienia
recorder - służy do nagrywania poziomu relaksu
viewer - pozwala przeglądać i porównywać poszczególne nagrania dokonane
przy użyciu pozostałych programów.
Elektrody czujników mocowane są na
dwóch różnych palcach jednej ręki. Zestaw
zawiera także douszne słuchawki stereofoniczne a dawniej także zaciemnione
okulary, mające lepiej odizolować nas od otoczenia (obecnie nie oferowane).
Zastosowanie
Dzięki "Watcher'owi" jesteśmy w stanie łatwo ocenić, które
techniki relaksacyjne powodują najlepsze i najszybsze efekty. W normalnych
warunkach trwa to znacznie dłużej i opiera się tylko na subiektywnych
odczuciach. Możemy łatwo stwierdzić, jak nasze reakcje podczas sesji
relaksacyjnej wpływają na nasze rozluźnienie. Pozwala to na świadome
wyeliminowanie tych elementów, które nas wytrącają z pożądanego stanu i
koncentrację na tych dających oczekiwane efekty. Ciekawa ofertą jest
nagrywanie przebiegu relaksu, szczególnie dla osób samodzielnie zgłębiających
różne stany relaksacyjno-medytacyjne.
Oto kilkanaście nazw handlowych dla urządzeń
popularnych na Zachodzie:
Clarity Meter Clearing Biomonitor
GSR2 Biofeedback Systems
WaveRider
Alpha Theta Trainer
Bioscan EDA Monitor
ThoughtStream GSR Biofeedback Machine with Mental Games Software
Freeze Framer HRV System Version 2.0
Stress Thermometer
Antense
Flanagan Neurophone
Echofone
Na podstawie danych z Internetu opracował Leszek
Korolkiewicz
Pierwotnie opublikowane na www.L-earn.net
| |
Wyszukiwarka
lokalna
na dole strony
Także w Komunikaty
Zapisz się na
▼Biuletyn▼
(Twoje dane sa całkowicie bezpieczne,
za zapis - upominek)
Twoja
Super Ochrona Medyczna
|
