|
| |
Jak Wielkanoc, to jajka
Kolejny artykuł Katarzyny Świątkowskiej (lek. med.) na podstawie Jej wpisu na FB
z 10 kwietnia 2023.
Temat jajek oraz cholesterolu był tu poruszany wielokrotnie (>
lokalna wyszukiwarka).
Oczywiście tytuł jest okolicznościowy - ale jajka są dobre na każdą porę roku...
Przy okazji Świąt Wielkiej Nocy…
Porozmawiajmy o jajach, czyli…jak medycynie niekiedy zdarza się błądzić…
Przez lata jaja były wyklęte z tak zwanej „zdrowej diety”, odradzane jako „bomba
cholesterolowa”.
Fakt, zawierają sporo cholesterolu,
1 jajo dostarcza około 200 mg tego związku,
a długo uważano cholesterol w pokarmach za wroga publicznego nr 1.
Wiele żółtek kończyło w zlewie, bo niektórzy, w trosce o zdrowie, jadali same
białka.
Nie tak dawno okazało się, że oskarżenia wobec nich o powodowanie „sklerozy”,
miażdżycy, były bezpodstawne.
Nawet gorzej… były po prostu SZKODLIWE….
Od czego się zaczęło?
Od królików,
które rosyjski patolog Nikolai N. Anichkov w 1913 r. (1) karmił pokarmami
bogatymi w cholesterol, szybko produkując w ich naczyniach miażdżycę
Wyniki zostały nagłośnione.
Tylko, że potem badacze bezskutecznie próbowali powtórzyć wyniki Anichkowa w
eksperymentach z udziałem psów lub szczurów i nie udawało się wykazać, że dieta
bogata w cholesterol powoduje u nich miażdżycę.
Prawdopodobnie dlatego, że psy i inne zwierzęta mięsożerne, lub wszystkożerne,
radzą sobie z cholesterolem inaczej niż roślinożerne z natury króliki.
Stwierdzono w końcu, że króliki nie były dobrym modelem,
ponieważ ludzka fizjologia od fizjologii królików bardzo się różni i cholesterol
w jajecznicy a cholesterol w surowicy to zupełnie inna historia (2).
Z wytycznych dietetycznych po 2015 roku zaczęły znikać zalecenia ograniczanie
cholesterolu w diecie.
Nagłówki krzyczały:
„Zapomnij o cholesterolu a ogranicz cukier!”.
Dzisiaj wiemy bowiem, że ciało pilnie strzeże równowagi cholesterolowej.
Jeśli jemy więcej cholesterolu, nasza kochana wątroba po prostu go mniej
produkuje, spada też wchłanianie tego związku z jelit.
Prawie 75% cholesterolu w surowicy u ludzi pochodzi z produkcji w ciele,
wcale nie z diety.
To, co najmocniej wpływa na poziom cholesterolu we krwi to genetyka (4-8).
Badanie z 2018 roku opublikowane w czasopiśmie Heart, w którym wzięło udział
około pół miliona dorosłych, wykazało, że ci, którzy jedli średnio jedno jajko
dziennie, mieli znacznie mniejsze ryzyko chorób serca i udaru mózgu niż ci,
którzy jedli jajka rzadziej (3).
.
Doniesienie z 2023roku wykazało, że regularne spożywanie jaj w ramach zdrowej
diety obniża długoterminowe ryzyko nadciśnienia i cukrzycy (9)
Co „robią” jaja z cholesterolem we krwi.
W przypadku cząstek cholesterolu we krwi, rozmiar ma znaczenie.
Cząsteczki cholesterolu HDL są nazywane „dobrym” cholesterolem, są czymś w
rodzaju odkurzaczy. „Sprzątają” nadmiar cholesterolu z komórek, odpowiadają za
powrotny transport tego związku do wątroby.
Badania wykazały, że konsumenci jaj mieli we krwi większe cząsteczki
cholesterolu HDL, które skuteczniej usuwają cholesterol z naczyń, a tym samym
chronią przed miażdżycą, wykazano też wyższy poziom białka we krwi zwanego apolipoproteiną A1 będącego budulcem dla tzw. „dobrego” cholesterolu (HDL).
(10-14)
Cholesterol LDL jest nazywany „złym cholesterolem”. Jedzenie jaj sprawia, że
rośnie wielkość cząsteczek cholesterolu LDL. I wtedy "LDL-e" zmieniają swoje
nastawienie.
Stają się większe, bardziej leniwe, mniej skłonne do „włażenia” do naczyń i
zapoczątkowywania procesu miażdżycowego. Co , oczywiście, jest dobre. Wolimy te
duże , puszyste LDL-e (15,16).
4 inne ważne powody dla których warto jeść jaja:
1.SYLWETKA
Po ich zjedzeniu jesteśmy dłużej syci niż po czymkolwiek innym. Śniadanie
jajeczne wspomaga odchudzanie (17-20)
W badaniu z 2018 roku osoby spożywające 2 jaja na śniadanie, w porównaniu z
jedzącymi owsiankę (zresztą, bardzo zdrową), miały mniejszy apetyt w ciągu dnia
pochłaniały mniejszą ilość kalorii (21).
2. WITAMINKI, MINERAŁY
Zawierają wszystkie niezbędne minerały i witaminy, z wyjątkiem witaminy C.
100 gramów jaj =2 średnie= to 1,8 mg żelaza,
(100g upieczonej wieprzowiny ma go prawie 2 x mniej bo 0,9 mg/100g,
pierś z kurczaka - 2x mniej w 0,8 mg 100g itp.).
Żółtka jaj są skoncentrowanym źródłem CHOLINY
Cholina, nazywania witaminą B4, jest bardzo ważną substancją, o której większość
ludzi nawet nie słyszała. Szacuje się, że ponad 90% Amerykanów nie spełnia
zalecanego dziennego spożycia choliny
Niedobory choliny powodują pogorszenie pamięci i skuteczności uczenia się,
sprzyjają chorobom wątroby, miażdżycy.
Niedobory choliny w diecie kobiety ciężarnej mogą zaburzać rozwój mózgu i
rdzenia kręgowego dziecka.
Niedobór choliny może być brakującym elementem układanki choroby Alzheimera.
Wystarczająca ilość choliny w diecie zmniejsza poziom homocysteiny, która
została uznana za trującą dla mózgu (22-33)
3. PAMIĘĆ
Czy systematyczne jedzenie jaj naraża na sklerozę?
Nie.
Sprzyja lepszej pamięci.
Regularne spożywanie jaj wiązało się z lepszymi wynikami testów
neuropsychologicznych i wcale nie zwiększało skłonności do choroby Alzheimera,
nawet u osób ze skłonnościami genetycznymi w tym kierunku (34-36).
4. WZROK
Czyli … LUTEINA i ZEAKSANTYNA.
Luteinę i zeaksantynę można znaleźć w zielonych i żółtych warzywach liściastych,
a także w żółtkach jaj.
Karotenoidy są barwnikami w żółtkach, nadają im kolor. Dwa z nich luteina i
zeaksantyna, są wyłapywane z krwi i gromadzone w siatkówce oka w miejscu zwanym
„plamką żółtą”. Potrzebujemy ich, ale nie umiemy wyprodukować. Tylko kiedy je
zjemy, to je mamy. A jeśli nie zjadamy wystarczająco dużo - ryzykujemy ślepotą.
Ilość luteiny i zeaksantyny w obszarze plamki żółtej siatkówki jest określana
jako jej „ gęstość optyczna”.
Niestety, spada z wiekiem.
To jest związane z rozwojem tzw. „zwyrodnienia plamki żółtej”- najczęstszej
przyczyny ślepoty w krajach rozwiniętych.
Badania wykazały, że regularne spożywanie jaj zwiększa poziom luteiny i
zeaksantyny zarówno w surowicy, jak i w plamce żółtej, czyli zwiększa gęstość
optyczną plamki żółtej (37-48).
Co ciekawe, im większa gęstość optyczna plamki żółtej, tym lepszy intelekt,
pamięć w wieku starszym i wyniki dzieci w nauce (49-51).
Ludzie z wysokim poziomem luteiny i zeaksantyny o wiele rzadziej chorują na
zaćmę (52-57).
Powołane źródła
1. Classics in arteriosclerosis research: On experimental
cholesterin steatosis and its significance in the origin of some pathological
processes by N. Anitschkow and S. Chalatow, translated by Mary Z. Pelias, 1913.
Arteriosclerosis. 1983;3:178–182.
2. Soliman GA. Dietary Cholesterol and the Lack of Evidence in Cardiovascular
Disease. Nutrients. 2018;10(6):780. Published 2018 Jun 16.
3. Qin C, Lv J, Guo Y on behalf of the China Kadoorie Biobank Collaborative
Group, et alAssociations of egg consumption with cardiovascular disease in a
cohort study of 0.5 million Chinese adultsHeart 2018;104:1756-1763.
4. N. L. Tran, L. M. Barraj, J. M. Heilman, and C. G. Scrafford, “Egg
consumption and cardiovascular disease among diabetic individuals: A systematic
review of the literature,” Diabetes, Metabolic Syndrome and Obesity: Targets and
Therapy, vol. 7, pp. 121–137, 2014.
5. D. D. Alexander, P. E. Miller, A. J. Vargas, D. L. Weed, and S. S. Cohen,
“Meta-analysis of Egg Consumption and Risk of Coronary Heart Disease and Stroke,”
Journal of the American College of Nutrition, vol. 35, no. 8, pp. 704–716, 2016.
R8, 2007.
6. A. Missimer, M. L. Fernandez, D. M. DiMarco et al., “Compared to an Oatmeal
Breakfast, Two Eggs/Day Increased Plasma Carotenoids and Choline without
Increasing Trimethyl Amine N-Oxide Concentrations,” Journal of the American
College of Nutrition, vol. 37, no. 2, pp. 140–148, 2018.
7. B. S. Lemos, I. Medina-Vera, C. N. Blesso, and M. L. Fernandez, “Intake of 3
eggs per day when compared to a choline bitartrate supplement, downregulates
cholesterol synthesis without changing the LDL/HDL ratio,” Nutrients, vol. 10,
no. 2, 2018.
8. J. Y. Shin, P. Xun, Y. Nakamura, and K. He, “Egg consumption in relation to
risk of cardiovascular disease and diabetes: a systematic review and
meta-analysis,” American Journal of Clinical Nutrition, vol. 98, no. 1, pp.
146–159, 2013.
9. Mott MM, Zhou X, Bradlee ML, Singer MR, Yiannakou I, Moore LL. Egg Intake Is
Associated with Lower Risks of Impaired Fasting Glucose and High Blood Pressure
in Framingham Offspring Study Adults. Nutrients. 2023 Jan 18;15(3):507.
10. Mutungi G, Ratliff J, Puglisi M, et al. Dietary cholesterol from eggs
increases plasma HDL cholesterol in overweight men consuming a
carbohydrate-restricted diet. Journal of Nutrition. 2008;138(2):272–2
11. Lang Pan, Lu Chen, Jun Lv, Yuanjie Pang, Yu Guo, Pei Pei, Huaidong Du, Ling
Yang, Iona Y Millwood, Robin G Walters, Yiping Chen, Weiwei Gong, Junshi Chen,
Canqing Yu, Zhengming Chen, Liming Li. Association of egg consumption, metabolic
markers, and risk of cardiovascular diseases: A nested case-control study. eLife,
2022; 11
12. Fernandez ML. Dietary cholesterol provided by eggs and plasma lipoproteins
in healthy populations. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2006;9:8–12.
13. Asztalos BF, Tani M, Schaefer EJ. Metabolic and functional relevance of HDL
subspecies. Curr Opin Lipidol 2011;22:176–85.
14. Chenxi Qin, Jun Lv, Yu Guo, Zheng Bian, Jiahui Si, Ling Yang, Yiping Chen,
Yonglin Zhou, Hao Zhang, Jianjun Liu, Junshi Chen, Zhengming Chen, Canqing Yu,
Liming Li On Behalf of the China Kadoorie Biobank Collaborative Group.
Associations of egg consumption with cardiovascular disease in a cohort study of
0.5 million Chinese adults. Heart, 2018
15. Mutungi G, Waters D, Ratliff J, Puglisi M, Clark RM, Volek JS, et al. Eggs
distinctly modulate plasma carotenoid and lipoprotein subclasses in adult men
following a carbohydrate-restricted diet. J Nutr Biochem 2010;21:261-7.
16. Lin HP, Baghdasarian S, Singer MR, et al. Dietary Cholesterol, Lipid Levels,
and Cardiovascular Risk among Adults with Diabetes or Impaired Fasting Glucose
in the Framingham Offspring Study. Nutrients. 2018;10(6):770. Published 2018 Jun
14.
17. Pelletier X., Thouvenot P., Belbraouet S., Chayvialle J.A., Hanesse B.,
Mayeux D., Debry G. Effect of egg consumption in healthy volunteers: Influence
of yolk, white or whole-egg on gastric emptying and on glycemic and hormonal
responses. Ann. Nutr. Metab. 1996;40:109–115
18. Pelletier, P. Thouvenot, S. Belbraouet et al., “Effect of egg consumption in
healthy volunteers: Influence of yolk, white or whole-egg on gastric emptying
and on glycemic and hormonal responses,” Annals of Nutrition and Metabolism,
vol. 40, no. 2, pp. 109–115, 1996.
19. J. S. Vander Wal, J. M. Marth, P. Khosla, K.-L. C. Jen, and N. V. Dhurandhar,
“Short-term effect of eggs on satiety in overweight and obese subjects,” Journal
of the American College of Nutrition, vol. 24, no. 6, pp. 510–515, 2005.
20. N. V. Dhurandhar, J. S. Vander Wal, N. Currier, P. Khosla, and A. K. Gupta,
“Egg breakfast enhances weight loss,” FASEB Journal, vol. 21, no. 5, pp.
A326–A327, 2007.
21. Missimer A., Dimarco D. M., Andersen C. J., Murillo A. G., Vergara-Jimenez
M., Fernandez M. L. Consuming two eggs per day, as compared to an oatmeal
breakfast, increases plasma ghrelin while maintaining the LDL/HDL ratio.
Nutrients. 2017;9(2)
22. Detopoulou P, Panagiotakos DB, Antonopoulou S, Pitsavos C, Stefanadis C.
Dietary choline and betaine intakes in relation to concentrations of
inflammatory markers in healthy adults: the ATTICA study. Am J Clin Nutr
2008;87:424–30.
23. Zeisel SH, da Costa KA. Choline: an essential nutrient for public health.
Nutr Rev. 2009;67(11):615–623. doi:10.1111/j.1753-4887.2009.00246.x
24. Zeisel SH, daCosta K-A, Franklin PD, et al. Choline, an essential nutrient
for humans. FASEB J. 1991;5:2093–8.
25. Fischer LM, daCosta K, Kwock L, Stewart P, Lu T-S, Stabler S, Allen R,
Zeisel S. Sex and menopausal status influence human dietary requirements for the
nutrient choline. Am J Clin Nutr 2007;85:1275–85.
26. Shaw G, Carmichael S, Yang W, Selvin S, Schaffer D. Periconceptional dietary
intake of choline and betaine and neural tube defects in offspring. Am J
Epidemiol. 2004;160:102–109.
27. Rees W, Wilson F, Maloney C. Sulfur amino acid metabolism in pregnancy: the
impact of methionine in the maternal diet. J Nutr. 2006;136:1701S–1705S.
28. da Costa KA, Gaffney CE, Fischer LM, Zeisel SH. Choline deficiency in mice
and humans is associated with increased plasma homocysteine concentration after
a methionine load. Am J Clin Nutr. 2005;81:440–4.
29. MR, Brink EJ, Katan MB, Verhoef P. Choline supplemented as
phosphatidylcholine decreases fasting and postmethionine-loading plasma
homocysteine concentrations in healthy men. Am J Clin Nutr. 2005;82:111–7.
30. Chowdhury R, Warnakula S, Kunutsor S, Crowe F, Ward HA, Johnson L, Franco
OH, Butterworth AS, Forouhi NG, Thompson SG, et al. Association of dietary,
circulating, and supplement fatty acids with coronary risk: a systematic review
and meta-analysis. Ann Intern Med. 2014;160:398–406.
31. Wallace TC, Blusztajn JK, Caudill MA, et al. Choline: The Underconsumed and
Underappreciated Essential Nutrient. Nutr Today. 2018;53(6):240–253.
32. Zeisel SH. Nutrition in pregnancy: the argument for including a source of
choline. Int J Womens Health 2013;5:193–9.
33. Nikhil Dave, Jessica M. Judd, Annika Decker, Wendy Winslow, Patrick Sarette,
Oscar Villarreal Espinosa, Savannah Tallino, Samantha K. Bartholomew, Alina
Bilal, Jessica Sandler, Ian McDonough, Joanna K. Winstone, Erik A. Blackwood,
Christopher Glembotski, Timothy Karr, Ramon Velazquez. Dietary choline intake is
necessary to prevent systems‐wide organ pathology and reduce Alzheimer's disease
hallmarks. Aging Cell, 2023;
34. Maija PT Ylilauri Sari Voutilainen Eija Lönnroos Jaakko Mursu Heli EK
Virtanen Timo T Koskinen Jukka T Salonen Tomi-Pekka Tuomainen Jyrki K Virtanen
Association of dietary cholesterol and egg intakes with the risk of incident
dementia or Alzheimer disease: the Kuopio Ischaemic Heart Disease Risk Factor
StudyThe American Journal of Clinical Nutrition, Volume 105, Issue 2, February
2017
35. Aparicio Vizuete A, Robles F, Rodriguez-Rodriguez E, Lopez-Sobaler AM,
Ortega RM. Association between food and nutrient intakes and cognitive capacity
in a group of institutionalized elderly people. Eur J Nutr 2010;49:293–300.
36. Zhao X, Yuan L, Feng L, Xi Y, Yu H, Ma W, Zhang D, Xiao R. Association of
dietary intake and lifestyle pattern with mild cognitive impairment in the
elderly. J Nutr Health Aging 2015;19:164–8.
37. Buscemi S, Corleo D, Di Pace F, Petroni ML, Satriano A, Marchesini G. The
Effect of Lutein on Eye and Extra-Eye Health. Nutrients. 2018;10(9):1321.
Published 2018 Sep 18.
38. Richer S (January 1999). "ARMD—pilot (case series) environmental
intervention data". J Am Optom Assoc 70 (1): 24–36. PMID 10457679.
39. Richer S, Stiles W, Statkute L, et al. (April 2004). "Double-masked,
placebo-controlled, randomized trial of lutein and antioxidant supplementation
in the intervention of atrophic age-related macular degeneration: the Veterans
LAST study (Lutein Antioxidant Supplementation Trial)". Optometry 75 (4):
216–30. PMID 15117055.
40. Related Eye Disease Study Research Group (October 2001). "A randomized,
placebo-controlled, clinical trial of high-dose supplementation with vitamins C
and E, beta carotene, and zinc for age-related macular degeneration and vision
loss: AREDS report no. 8". Arch. Ophthalmol. 119 (10): 1417–36.
doi:10.1001/archopht.119.10.1417. PMC 1462955. PMID 11594942.
41. Aljohi H, Nelson MD, Cifuentes M, Wilson TA. Consumption of 12 eggs per week
for 1 year significantly raises serum zeaxanthin levels and improves glare
recovery in patients with early age-related macular degeneration. J Clin Res
Opthalmology. 2017
42. Richer SP, Stiles W, Graham-Hoffman K, Levin M, Ruskin D, et al. Randomized,
double-blind, placebo-controlled study of zeaxanthin and visual function in
patients with atrophic age-related macular degeneration: the Zeaxanthin and
Visual Function Study (ZVF) FDA IND #78, 973. Optometry. 2011;82:667–680
43. Mares JA. Potential value of antioxidant-rich foods in slowing age-related
macular degeneration. Arch Ophthalmol. 2006;124:1339–1340.
44. Lutein bioavailability is higher from lutein-enriched eggs than from
supplements and spinach in men. Chung HY, Rasmussen HM, Johnson EJ. J Nutr. 2004
Aug;134(8):1887-93.
45. Kelly E.R., Plat J., Haenen G.R.M.M., Kijlstra A., Berendschot 😭.J.M. The
effect of modified eggs and egg-yolk based bevegare on serum lutein and
zeaxanthin concentrations and macular pigment optical density: Results from a
randomized trial. PLoS One. 2014;9:e92659.
46. Rakonjac S., Bogosavljevic-Boskovic S., Pavlovski Z., Skrbic Z., Doskovic
V., Petrovic M.D., Petricevic V. Laying hen rearing Systems: A review of
Chemicals composition and hygienic conditions of eggs. World Poult. Sci. J.
2014;70:151–163.
47. J Nutr. 2006 Oct;136(10):2568-73. A 12-wk egg intervention increases serum
zeaxanthin and macular pigment optical density in women. Wenzel AJ1, Gerweck C,
Barbato D, Nicolosi RJ, Handelman GJ, Curran-Celentano J.
48. Vishwanathan R, Goodrow-Kotyla EF, Wooten BR, Wilson TA, Nicolosi RJ.
Consumption of 2 and 4 egg yolks/d for 5 wk increases macular pigment
concentrations in older adults with low macular pigment taking
cholesterol-lowering statins. American Journal of Clinical Nutrition.
2009;90(5):1272–1279.
49. Saint SE, Renzi-Hammond LM, Khan NA, Hillman CH, Frick JE, Hammond BR. The
Macular Carotenoids are Associated with Cognitive Function in Preadolescent
Children. Nutrients. 2018;10(2):193. Published 2018 Feb 10.
50. Walk A.M., Khan N.A., Barnett S.M., Raine L.B., Kramer A.F., Cohen N.J.,
Moulton C.J., Renzi-Hammond L.M., Hammond B.R., Hillman C.H. From neuro-pigments
to neural efficiency: The relationship between retinal carotenoids and
behavioral and neuroelectric indices of cognitive control in childhood. Int. J.
Psychophysiol. 2017;118:1–8.
51. Hassevoort K.M., Khazoum S.E., Walker J.A., Barnett S.M., Raine L.B.,
Hammond B.R., Renzi-Hammond L.M., Kramer A.F., Khan N.A., Hillman C.H., et al.
Macular Carotenoids, Aerobic Fitness, and Central Adiposity Are Associated
Differentially with Hippocampal-Dependent Relational Memory in Preadolescent
Children. J. Pediatr. 2017;183:108–114.
52. Plasma Lutein and Zeaxanthin and Other Carotenoids as Modifiable Risk
Factors for Age-Related Maculopathy and Cataract: The POLA Study
53. Christen W.G., Liu S., Glynn R.J., Gaziano J.M., Buring J.E. Dietary
carotenoids, vitamins C and E, and risk of cataract in women: A prospective
study. Arch. Ophthalmol. 2008;126:102–109.
54. Vu H.T., Robman L., Hodge A., McCarty C.A., Taylor H.R. Lutein and
zeaxanthin and the risk of cataract: The Melbourne visual impairment project.
Investig. Ophthalmol. Vis. Sci. 2006;47:3783–3786. doi: 10.1167/iovs.05-0587.
55. Moeller S.M., Voland R., Tinker L., Blodi B.A., Klein M.L., Gehrs K.M.,
Johnson E.J., Snodderly D.M., Wallace R.B., Chappell R.J., et al. CAREDS Study
Group. Associations between age-related nuclear cataract and lutein and
zeaxanthin in the diet and serum in the Carotenoids in the Age-Related Eye
Disease Study, an Ancillary Study of the Women’s Health Initiative. Arch.
Ophthalmol. 2008;126:354–364. doi: 10.1001/archopht.126.3.354.
56. Brown L., Rimm E.B., Seddon J.M., Giovannucci E.L., Chasan-Taber L.,
Spiegelman D., Willett W.C., Hankinson S.E. A prospective study of carotenoid
intake and risk of cataract extraction in US men. Am. J. Clin. Nutr.
1999;70:517–524. doi: 10.1093/ajcn/70.4.517.
57. Chasan-Taber L., Willett W.C., Seddon J.M., Stampfer M.J., Rosner B.,
Colditz G.A., Speizer F.E., Hankinson S.E. A prospective study of carotenoid and
vitamin A intakes and risk of cataract extraction in US women. Am. J. Clin. Nutr.
1999;70:509–516.
-----
Uzupełnienie
Oprócz już tu opublikowanych artykułów a jajach warto zapoznać się z wypowiedzią
prof. Grażyna Cichosz -
https://youtu.be/Nurs5t_9Ww8
(na tej stronie wspominaliśmy jej wykłady parokrotnie, ale możesz także sprawdzić poprzednie
rozmowy z panią profesor tutaj:
https://ketocentrum.com/podcast/ )
PS. Uwaga techniczna - witryna w przebudowie, bez lewego menu.
Powrót do strony nadrzędnej PRO
PS2.
czy widziałeś poprzednie
Nowości?
| |
Wyszukiwarka
lokalna
na dole strony
Także w Komunikaty
______________________
Twoja
Super
Ochrona Medyczna
|
